Merry Xmas 2009

Ég ætla hér að fara snögglega í gengum árið sem er að líða, og vona að þið hafið gaman af - sérstaklega þið sem eitt sinn voruð hér heimilismenn, eða komust ekki til að heimssækja okkur á árinu - en hafið þó alltaf komið við á hverju ári; þar til nú.

I am going to write quickly about the passing year, hope you enjoy it - exspecially all off you that were once familly members off this home or those that have always stoped by to visit us once a year - but could not for some reason this year!

Ég hóf árið á því að fara í annan handauppskurð; til að laga klemmda taug - sem varð til þess að ég var ógurlega kvalin af verkjum og fingur krepptust svo ég gat varla notað hendurnar; svo aðgerð hafði verið gerð á mér snemma í des 2008, til að laga fyrri hendina en seinni uppskurðurinn fór fram síðasta hluta í Janúar - og ég er ÖLL ÖNNUR - því líkur munur að geta notað hendurnar! :-)))
I began the year by going to an operaitiont that was done to fix my fingers and hand, wich I had terrible pain in for my fingers were roling up in a strange way and I could not sleep becouse off this and then not use my hand also; for the fingers didn´t allow any tuch nor heavy waight on my hand - and the trouth ? This operaition done saved my live!

Við erum svo heppin að eiga góða að og á meðan ég var í viðgerð vegna handanna - vann Gummi frændi minn og æskuvinur hér hjá okkur og var veturinn hörku mikill afreka vetur því þeir brölluðu margt saman Halldór og hann - en sérstaklega hann; við að gera við það sem bilað hafði og segja má að við höfum varla fengið betri vinnumann í hús en GUMMA GÆJA!
We are so lucky to have good people to work for us when times are like this; and Gummi my childhood best friend and cousin he came here to work for us - and together he and Halldór fixed endlessly many broken things - and I swear to you I think we have not had as good worker as Gummi was - NOT ever conserning the repairment off the farm!

Stuttu eftir að ég fór í handaaðgerðina í jan - veiktist Systir hans Halldórs - Erna; svo mikið að henni var ekki hugað líf - svo það þusti öll Álftarhóls fjölsk. austur á firði - og ég varð að gjöra  svo vel að fara út í fjós og vinna; með hendina enn í fatla - ... en hafði Gumma til að hjálpa mér og Tatjönu nokkra sem var nýkomin til vinnu við gegningar og Hrossatamningar á Lágafelli.  Skemmst er frá því að segja að Erna var svo glöð að sjá alla sína sér við hlið að hún ákvað að lifa lífinu lifandi og er þrátt fyrir mikil veikindi ákvaflega falleg kona; og sterk.  Ég allavega dáist mikið að henni - og óska þeim hjónum og þeirra fjölsk. allri velfarnaðar á komandi ári og vona að við hittumst bráðum hress.
Shortly after I got my handoperait. in jan - Halldórs sister Erna took ill - and so badly that all belived she would die from it - so all his family rushed to their cars to drive to where she lives in the east and I had to go milking with my arm still packed in - but with help off Gummi and a girl named Tatjana - the farm was managed and all went fine.  But to tell you about Erna; she is still living and fresh as she can be from her canser - I adore how much straingth she has to fight this and how pretty she is as a patience - I would have given up long time ago I can tell you all this!

Í kringum páskana kom önnur stelpa að til vinnu á Lágafelli; frá Sviss; sem hét Eline - og  Gummi fór til annarra starfa - en þarna kom líka tíminn þegar ég datt í stiganum ofan í kjallara hér innanhús og endaði ÖKLABROTIN, - og vinnukonulaus! Því ég og þær ákv. að þær væru ekki hentugar saman til vinnu á Lágafelli - og var þeim því vísað úr húsi!
Around easters there came another girl to work for us; she was from Swiss and named Eline; and Gummi quit his job - how ever that is also the time when I fell down stairs to brake my angle and these two new workers in Lágafelli and I desided it was time for them to go home!  How ever I want to say thanks for your help - this time you spent here.  It will be valued but what I needed in you was not found - and I am sure that was vise worsa by you!?

Flóin mín kom svo til vinnu um það leiti að sauðburður hófst og hér er hún ennþá - þrátt fyrir mikinn þrældóm og hörku húsbændanna! My Fló then came to work for us; - and the lambingseason was starting at the same time.  Fló is still here and even though we are such a boring people and slaving her around like hell - all the time!

Sauðburður gekk vægast sagt illa; hræðilega get ég sagt ykkur - :-((( Við höfum aldrei misst svona mikið af lömbum á sauðburði eins og nú í ár - en við lásum grein í Bændablaðinu í sumar - sem skírði það að miklum hluta hvað það var sem orsakaði þessar hræðilegu raunir okkar - því eftirlitið var gott - en... lömbin bara vildu ekki lifa! -  Samkv. skyldleikastuðli er féð á Lágafelli sennilega orðið of innbirgðis skylt - svo við ákv að henda frá okkur ÖLLUM hrútum þetta haustið og kaupa nýja -... sem eru allir að störfum í fjárhúsinu núna NEMA EINN - sem keyptur var í Fljótshlíðinni - og ákvað þegar hann var fluttur í Landeyjarnar að VERA FREKAR DAUÐUR OG DRUKKNAÐUR Í SKURÐI en sjá í fjarska HVE FÖGUR ER HLÍÐIN - ... og þar fóru 15.000 kr með honum blessuðum og við þeim fjármunum og einu FÉ (hrúti) fátækari! :-(((  :-)))  Fari hann bara til fjár- INS! hahahaha
Lambing season went horrible - I am telling you this!! We have never lost so many lambs as now - but from an article in the farmers magazine there is an exl.nation for this - ... Our sheep are so few they have mixed themselfs to much with in leaving the stock more unhealthy and not as able to live after the get born so we bought 3 Ram this season and we sloughtered all the others we had - so...
We do hope this will bring us better lambing season next year!

PÁSA Á SKRIFUNUM VEGNA KULDA OG HUNGURS! :-)) BRAKE = FOR I AM SO COLD AND HUNGRY!

Ok - vegna þess að ég er í ham þessa dagana - yfir fólki sem vælir og volar - yfir því að eiga bágt -
og svo mikið að það getur ekki leyft sér alla hluti yfir jólin, eins og VENJULEGA!
En ég vil benda á það hér að þorri þeirra sem í þessum heimi lifir - hefur ekki hugmynd um það hvernig á að framfleyta sér frá degi til dags - lifir við hungurmörk; á pöddum og laufi - því sem fellur til á götunni við tærnar á þeim - og mér finnst því EKKI VIÐ HÆFI að heyra svona sögur núna í kringum jólin!  Köttur upp á fleiri tugi þúsunda heillar mig allavega ekki, og alls ekki utan á blaði - sem margir kaupa, og alls ekki vegna þess að þessari helv. mynd fylgir texti þar sem kvartað er undan Ice-save, skuldum og litlum efnum... - Helvítis hræsni segi ég! Og meina það; sumir væla meira en orð fá lýst og það særir mig óendanlega mikið að vita af fólki í virkilegri þörf, sem sveltur og leyfir sér jafnvel minna en ekkert - þegar svona skrif blasa svo við manni við hvern búðarkassa á fætur öðrum inni í öllum verslunum sem maður gengur um nú fyrir jólin! URRRR -
Sögur um það að eiga ekki efni á að lifa; kaupa úr fyrir 50.000, síma fyrir 100.000 og jólaskreytingar á fleiri tugi þúsunda - ... Og sérstaklega þegar maður er þjóðþekktur maður með milljónir króna á mánuði og vælir yfir því að geta ekki greitt afborganir af íbúðarhúsi sem er jafnvirði heillar bújarðar eins og ég bý á og keyrandi um á JEPPA sem er dýrari en traktorinn sem ég er að reyna að halda gangandi til að geta sinnt um skepnurnar á bænum mínum - ... ég hef það fínt þakka ykkur fyrir - ég upplifi ekki þessa kreppu eins og allir hinir; jólin eru fyrir mér fjölskyldan mín og samverustundirnar með henni - gleðin yfir því að geta e.t.v. blásið svolítið og leyft mér að sitja lengur en ella við matborðið eða sjónvarpið; í stað þess að strita og gera mér dagamun með því að heimssækja frekar nágrannana og þá sem mér þykir vænt um = heldur en að hafa áhyggjur af því hvort heimilið er í tísku eða gjafirnar sem ég gaf flottari en þær sem gefnar voru í fyrra!!!
Í gær féllu frá 2 Íslendingar í umferðinni, rétt fyrir jól - og ég vil fyrir alla muni biðja fólk þó ég hafi ekki þekkt til manna í þessu slysi að biðja fyrir fjölskyldunum sem nú eiga um sárt að binda vegna þessa hörmulega slys - því að þó svo það sé etv harkalegt að nefna þetta ömurlega slys sem dæmi í minni sögu hér í dag - þá er það nefnilega þannig að VIÐ RÁÐUM ÞVÍ ENGU - hver örlög okkar verða í þessum heimi og því finnst mér tækifæri hér að biðla til ykkar - að muna eftir því að allt í kringum okkur er fólk - sem er á þönum að redda jólunum; sumir með tárin í augunum fyrir að geta ekki gert sitt til að eiga Gleðileg jól - en... nú kemur það =  Elsku kæru Íslendingar - fyrir mér eru jólin ÞIÐ og ykkar hamingja er að mínu mati miklu vel geymd í andlitum sem reyna að gleðjast yfir heiminum - hvað við eigum fallegt land; hreina náttúru og fallegt fólk allt í kringum okkur! :-)  Pakkar og puð er ekkert í mínum huga, og ég ætla rétt að vona að nánustu vinir og fjölskylda skilji það að við hér þurfum ekkert á því að halda að fá gjafir sem þið eigið ekki ráð á að gefa okkur - né þurfum við á því að halda að ykkar sálir líði fyrir það að geta ekki borgað fyrir það sem gefið er...
GEFIÐ FREKAR PAKKA innan eigin fjölsk. og ekki hugsa lengra en það!  Hugið að eigin fjölskyldum og gætið þess að láta ykkur líða vel um jólin - við ráðum því nefnilega ekki hversu lengi við dveljum hér á jörðu og það er dýrmætur tími fram undan til að eyða með fólkinu ykkar - sátt og sæl við lífið og tilveruna.  Mannfólkið í hinum vestræna heimi ætti að hugsa til þess að í öllum heiminum eru fátæklingar sem hafa ekki einu sinnu hugmynd um það hvernig á að lifa næsta dag - og vita jafnvel ekki hvað JÓL eru - svo notið gæsku ykkar og gleði til að muna það að hugsa til þessa heims sem er svo óra fjærri flestum ykkar sem þetta lesa...VONA AÐ ÞIÐ KUNNIÐ AÐ META ÞAÐ að fá hlýja hugsanir frá þessu heimili um jólin - hvar sem þið eruð stödd - 
Veit þið eruð fallegasta fólkið í heiminum, og klárasta og gætið að náunganum. 
Enginn ætti að upplifa jólaundirbúninginn sem einhverja KRÖFU um dýrtíð og fallegheit í KEYPTUM HLUTUM, það er fallegra að finna væntumþyggju og hlýju frá náunganum en að eignast gjafir sem maður veit að ekki hafa verið greiddar að fullu - því kreditkortin hafa verið straujuð um of!
Og fólkið sem gaf hefur áhyggjur af því hvernig á að greiða skuldirnar á skuldadegi!
Gangið varlega um gleðinnar dyr og njótið þess að vera með eigin fjölsk. - Hvað öðrum finnst skiptir ekki máli, jólin eru eins og hver og einn skapar þau á sínu heimili og þau koma bara þegar þau vilja - sama hvort maður er tilbúinn eða ekki!  Jólin eru ANDINN sem býr í sálum okkar og gleðin yfir lífinu sjálfu - EKKI pakkar og puð!
Mér þykir vænt um ykkur öll og ég á eftir að skrifa fleiri svona texta og jólatextann líka -
Svo fylgist með vefsíðunni næstu daga! :-)))

Knús
Sæunn

Vegna misskilnings vil ég benda á að þessi síða er EKKI FULLKOMIN og ALLS ENGIN ALFRÆÐIORÐABÓK eða BIBLÍA -
Á síðunni geta verið rangfærslur eða misprenntanir, sérstaklega þegar kemur að því að kyngreina dýrin á bænum og þá sérlega folöldin sem fæðast flest úti í haga snemma vors og koma ekki í mannahendur fyrr en seint að sumri - svo erfitt getur verið að kyngreina þau "rétt" fyrr en þau eru komin í almennilegt aðhald - í blóðinu á haustin - ... oft hefur það komið fyrir að drauma merin mín, hefur á endanum reynst vera hestur - eða öfugt þegar til á að taka - og ég tel það bara eðlilegt miðað við stærð hagans og fjölda folaldanna sem hér fæðist á hverju ári.
Þetta á sérstaklega við nú í sumar þar sem ég hef verið mest megnis bundin við einn fót, með hinn í gifsi allt sumarið og ekki getað sinnt almennilega um búskapinn hér frá því fyrir páska -
Með aðstoð góðra manna hefur vinnan við myndatökur og kyngreiningu fram eftir sumri legið í annarra höndum en mínum - og ég er mjög þakklát fyrir góða vini og vinkonur - en vegna þess að þessi staða kom upp vil ég að það sé ljóst að við erum ekki GUÐ og alls ekki betri en aðrir, en við reynum okkar besta og málin leysast oftast farsællega þó ég segi sjálf frá.
Vona að þeir sem þetta lesi, lesi þennan texta OFT og geri sér grein fyrir að þessi orð eru sérstaklega ætluð einum ákveðnum aðila sem ég vil ekki endilega nefna á nafn en hinir geri sér það þá einnig ljóst að þessi eru vinnubrögðin hér á bæ og við gerum okkar allra besta við að uppfylla vonir og drauma þeirra sem kíkja hér við til að skoða yfir bloggið og myndirnar -
En því miður eru hér villur sem geta staðið, lengur en þörf er á - þó svo vitneskjan sé orðin önnur fyrir langa löngu - Með von um skilning og að þið reynið að setja ykkur í mín spor, þar sem ég hef verið hálf VANGEFIN TIL VERKA þetta árið -
Ég þakka þeim sem hafa hjálpað mér í þessu leiðinda ástandi enn og aftur fyrir dygga þjónustu og trúnað við mig - Það er ekki við ykkur að sakast í þessu máli - en yfirlýsing þessi varð að koma - til að hreinsa andrúmsloftið og skýra málin!

Kveðja Sæunn, Lágafelli

Becouse this has to stand here -
Lágafelli web side is no BIBLE nor is it a dictionary -
It is a webpage where I, Sæunn - keep info about our farming at Lágafelli - from day to day - year by year - so that our loved ones can follow up on our farm and so that intressted people can look after horses or see the horses they already have bought here and keep here till they collect them in better times -..Every year we get foals born in the field in beginning off summer, and try to find out their gender by the time they arrive, but then it is difficult when the mares are shy and running away and the foals are shy and you can not come close them, that is why some off them change their gender from Spring till summer and from summer to winter - even one kept on changing it´s gender till it was already in Germany - as a hestfoal but turned out to be a marefoal - but already had had a VET exspectation and written horsepassport - to follow it to its right owners in Germany -
I am sorry for such mistake, exspecially after this summer when I have spent half this year with only one leg to use, lucked inside the house having others to make the photos and read the gender off the foals and the mothers from the heard - ... wich has always till now been in my hands - and I am not blaiming anyone for anything and I am very greatfull for all this help - but there has now been an event that coused me to write these words to tell you I am only human here - and all the people working here at Lágafelli - we do make mistake but we do try our best to make sure all are happy - though sometimes these mistakes happen then we try to make the best off it - and do hope you show us the respect and the patience - that we deserve after all our effort to keep this webside updated and its informations correct - but like I said I am not God nor am I better then anyone else for that matter - I thank for all the help I have got to make Lágafell webpage alive -
this notice had to be published to clear the air -

Kveðja Sæunn, Lágafelli

Veiiii - það er fjör í bæ, mikið að gera, og allir kátir, fyrsti jólasveinninn kominn, jólakálfur fæddur, ærnar eru að blesma og Halldór og Fló eru búin að leita með hrútnum í 3 daga að ám sem hægt er að sæða, auk þess sem sumar hafa hreinlega fengið þjónustu hrútsins - ... En við erum að stelast til að nota hann Móra okkar frá Hólmahjáleigu, - en hann villtist hingað heim eins og venjulega þó svo hann sé í eigu Helga og Rósar - af því við gáfum þeim hann.  Rós okkar, við skilum honum til þín í vikunni, erum að verða búin að nota hann!!!
Folaldinu okkar vegnar vel, það er orðið rosalega kátt með það að kunna að fara inn og út, og er alls ekkert of spakt við okkur því við höfum alveg reynt að passa að vera ekkert að kássast í því aukalega, bara gefum í stíuna og setjum undir þau hálm og vötnum og hendum þeim inn og út - og þetta gengur svona ljómandi vel. 
Krakkarnir voru með forskólatónleika í síðustu viku í Hvolsskóla, og Bergrún spilaði á þeim. Valberg bauð ásamt miðstiginu, foreldrum krakkanna að koma í heimssókn og sjá föndurstarfið og fara í göngu að Sögusetrinu á myndlistarsýningu.
Ég fór á Tónleikana Hátíð í Bæ og sá Herdísi Rútsdóttur frá Skíðbakka syngja, ásamt fleirum og skemmti mér dásamlega vel - fékk svo mikinn hroll af því að vera þarna að ég var eins og hamflett gæs allan daginn á eftir - ... hahahaha
Það stefnir í mikin fluttning hrossa frá bænum 6.janúar - svo þeir sem ætla að taka sitt - láti vita í tíma, því að við erum að plana þennan dag í mikla smalamennsku! 15 hross á leið í burtu héðan.
Sjöfn og Gummi, ætlið þið ekki að taka eitthvað???
Skólinn er búinn hjá mér, tók próf á Föstudaginn í keppni við klukku - og vá - það var eins gott að ég var vel lesin - því ég hafði bara 6 mínútur þegar ég var búin að svara öllum spurningum - til að yfirfara svörin og það dugði varla til... en veiiii - núna get ég farið að slappa af og njóta mín! Skrítið, að þó að þetta nám sé ekki strembið þá er það samt þannig að það er alltaf nóg að gera, og vita - svo það er alveg víst að það má aldrei slá slöku við í lestri í þessari grein!
Langar á reiðnámsskeið í vetur, en löppin á mér er enn svo skrítin að ég veit ekki hvað ég á að gera, hugsa að það mundi styrkja mig helling að demba mér af stað en... - boy oh boy!
Ætla allavega að vinna í því að krakkarnir komist á bak og geti farið á reiðnámsskeið!
Vantar annars enn einhvern að ríða út hérna! - Frá FEB. svo ef þið heyrið af einhverri/einhverjum þá er ég meira en til í viðræður! Það eru engar frumtamningar í gangi, bara áframhald á því sem gert hefur verið og trimm!
Fló fer út eftir jól fram yfir áramót, til að hitta mömmu sína og sýna Halla sinn - hahahaha - ekki satt Fló og Halli??? Það eru skráðar 6 kýr í burð á þessum tíma, og 4 fyrsta kálf kvígur - svo hér verður sannarlega fjör!
En jæja, fleira er það ekki þessa vikuna - þó svo sjálfssagt sé eitthvað sem gleymst hefur!
Það kemur bara næst -
Vona bara að þið gangið hægt um gleðinnar dyr þessa dagana, svo það verði ekki upplausn hjá ykkur - það er ekkert gaman að lifa lífinu ef sálin er í ólagi!  Látið mig þekkja það!

Mér er annt um ykkur öll!!!
Kveðja Sæunn

Aðventa has arrived!

Halló, held að folaldið sem fæddist í dag sé merfolald - og það er bleikt = svo ef þetta er sannleikur þá er fínt að kalla hana Aðventa - EKKI SATT???

Halló, think the foal that got born today is a marefoal, it is yellow dun like its mum = and if it is true then we can call her Aðventa - IS NOT IT???

Vitum svo sem ekkert almennilega um tilurð hennar, annað en það að Tíbrá - móðir hennar er undan Hrafni frá Holtsmúla og henni er ÉG búin að halda nokkrum sinnum við graðhest og ekkert gengið - svo það er svolítið FYNDIÐ að þetta skyldi fara svona!
Halldór heldur að vinnukonan í fyrravetur hafi í ógáti smellt henni hjá graðhesti á næsta bæ, en ég er viss um að þetta folald er komið til vegna þess að í ÓVEÐRINU eftir Jól í fyrra - geysaði eitt sinn svo mikið veður að girðingarnar í Skóginum fóru á kaf og graddarnir um allt - Tíbrá var í reiðhestahópnum og það er því auðveldast að kenna því um að þetta folald er komið á legg!
Do not know why it is born, how ever Tíbrá - the mother is dotter off Hrafn frá Holtsmúla and I have tried like 100 times to get her pregnant till now - with no luck.  So it is just funny that she has a foal now!
Halldór blaims the workers from Last winter for this foal, say´s it is for they must have been to stupit to keep the mare away from a stallion as they were visiting each other on the naigborfarms by horse.  But as I recall it there was a big storm after christmas last year that put all the fences down and the two stallions that were here Snær and Kraftur - where running free on the fields, and becouse the riding horses where home = Tíbrá too, then it is eacy to say this is Their doing - rather then the other guess, and most likely Kraftur for he went all the way inside the ridinghorses field - when Snær was just running NEXT TO IT - but this will not be proofed but with DNA!

Tommi seldi Storm, Töfrason í dag - Tommi sold Stormur today, the son off Töfri -

Turninn okkar fór í gang núna rétt áðan, við höfum verið með menn í vinnu í dag við að setja allt saman og fengum nýjan blásara hjá Garðari og Diddu í Hólmi - Our tower was just starting its swing now, and Halldór is now blowing hay to the cows again - We got the part from Garðar and Didda in Hólmur to FIX our old one.

Jæja, en núna verð ég að hætta - Held ég ætti að reyna að hjálpa til við mjaltirnar í kvöld -
Halldór er búinn að vinna svo mikið undanfarna daga og vinnukonan er hálf lasin núna...
Það er líka komin helgi - svo ég er minna stressuð að koma börnunum niður en sem betur fer er að koma jólafrí - því hér eru allir NEMAR að gefast upp á NÁMINU og óska sér tafalausrar hvíldar!
Well, but now I have got to go - Think I should go out to milk now -  Halldór has been working so much these last days and Fló is little bit sick...
It is also weekend now so I do not have to be as stressed to get the children down - We all will be very lucky for it is soon christmasholiday in the school... for EVERY ONE!

Góða helgi
Sæunn

p.s

Það var útskrift í Kaþólska prestaskólanum.
Útskriftarnemarnir 12 þurftu bara að standast eitt próf enn, varðandi andlega stillingu í starfi og getu til að standast holdlegar fýsnir.  Prófdómarinn var mættur á svæðið til að fylgjast með.  Allir 12 prestnemarnir voru klæddir úr hverri spjör og bjalla hengd á lim þeirra, og svo var fatafella fengin til að dansa dýrslegan unaðsdans þar sem hún færði sig úr hverri spjör stynjandi og rymjandi af mikilli nautn - þar til einn prestneminn stóðst ekki freystinguna og limurinn þeyttist hátt á loft með miklum klukkna hljóm... og svo mikil var reisnin að bjallan þeyttist af og datt í gólfið með miklum látum.  Aumingja prestneminn varð viti sínu fjær af niðurlægingu og vegna þess að hann hefði ekki staðist prófið - roðnaði upp í hársrætur og flýtti sér að beygja sig niður til að grípa dansandi bjölluna og... samstundis klingdu allar hinar 11 bjöllurnar við!
DINGA LINGA DINGA LINGA DINGA LINGA LING........

Now Hekla is totally white!

Héðan er allt gott að frétta, hræðilega kalt úti, og snjór yfir öllu - Mér er skapi næst að skríða upp í rúm og vera þar fram á næsta sumar.  Held að bæði Halldór og Fló, séu skriðin svo langt undir sínar sængur núna að þau koma aldrei fram úr rúmunum sínum.  Ég svaf út í morgun, loksins farin að geta slakað á eftir allt þetta brölt í sambandi við Ritgerðina mína, finnst ég eigi skilið að fá 11 í einkunn, því að ég er búin að leggja mig svo mikið fram við að lesa og undirbúa mig og koma henni í læsilegt form.
I have only good news, it is horrible cold outside and snow all over - I would like to be in bed and stay there till there is summer again.  Think that Halldór and Fló feel the same, at least He went to our bed and FLó downstairs after morningcoffee and they are still there.  I got to sleep longer this morning, finally I could for there is a peace in my soal again, finally the Essay I was writing about traditional Icelandic food is finished and then... I can calm down... on my opinion I should get at least 11 out off 10 for grate - my effort to make it was that much and I hope I will earn some good points for it!

Merarnar voru núna í Hádeginu að koma heim úr tamningunni á Eyrarbakka; allar eru þær í fínu formi - og voru settar hérna niður fyrir bæ með Ölfu og Pí, sem enn eru heima - ætla að reyna að hafa þessi hross öll hér heima undir húsum, svo hægt sé að fara á bak ef þannig liggur á manni og líka vegna þess að merarnar þurfa að vera vel út kýldar þegar þær fara næst af stað í trimmið - sem verður um og upp úr miðjum Mars.  Þær eru ótrúlega fallegar að sjá svona, spengilegar eftir þjálfunina og svo hreinar að það er eins og þær hafi hreinlega ekkert verið inni - samt fór ég nú og tók þær út og sá aðstöðuna, og Jessica (held það sé hún) á nú alveg heiður skilið fyrir snyrtimennsku - þyrfti að fá hana hingað til mín í nokkra daga! hahahaha  Egó kemur best út og er fallegust, næst Kátína og svo 5 gangarinn hún Tería en hún hefur tekið mest af sér við þessa meðferð - og á helling inni!
Our training mares came home now at Lunch time from their trainer in Eyrarbakki, all off them look great after the training.  Now those 3 and Alfa and Pí are here next to the house, for we are going to try to keep horses home to go riding every once in a while and then also those 3 need extra much to eat from now on till they get to go back to Eyrarbakki for more trimm -

Krakkarnir okkar tóku öll þátt í barnamessu og kaffisamsæti á sunnudaginn var, á vegum kirkjunnar.  Barnamessan er að verða einn stærsti viðburður hér í sveit, þar sem krakkarnir sjá um að lesa upp og fara með bænir.  Ein prinsessa var skírð Freyja í messunni og svo fóru allir og drukku saman Kirkjukaffi í Gunnarshólma og hlustuðu á listamennina í sveitinni (krakkarnir) - spila - Okkar krakkar spiluðu á Fiðlu = Valberg og Selló = Bergrún, en Freysteinn Las upp í kirkjunni.
Our kids helped make the church for children work on Sunday -  This event is getting bigger and bigger every year,  One child was named Freyja at this event and then all off the people from the church went to have a sundaycoffee together and listen to the young artist from this comunity play their instroment - Valberg was playing his Violin, Bergrún the celló and Freysteinn was reading a christmas storie for the people at the church!

Jólin eru sannarlega að koma á Íslandi, hvert hús er að verða hreint og fínt og allir að verða búnir að skreyta hátt og lágt - úti og inni - nema upptekna konan á Lágafelli, sem er nýhætt að vera stressuð yfir skólanum - aðeins eitt próf eftir, tekið sjötta eða níunda des - man ekki alveg??? - Dagurinn í dag á að vera tiltektardagur en... hver veit - kannski verður líka skreytt, ef það finnst eitthvað jólaskraut í leiðinni???
Christmas is arriving in Iceland - every housewife is making her house nicely clean and baking - outside the lights have been put up and then the bussy lady at Lágafelli, who just stoped being stressed to day over her school, is planing to clean the house today - there is only one exame left off this semester can not be that difficult? - but ... I promiss IF I FIND any lights to put up today in the windows I will do it - since I am anyhow cleaning the house! OK?

Þyrnirós tók sig til í fjósinu í nótt og eignaðist nautkálf - alveg alein og óstudd, en síðan þá er hún búin að vera hálf slöpp og þurfti að fá kalk, - þar með er fyrsta kú af 8 sem á að bera í Des. borin - og bara gleði fram undan.  Halldór hringdi í gær til að panta í sláturhús fyrir 2 kýr en honum var sagt að bið væri fram í janúar - .... GRRRRR - Nenni ekki að bíða svona lengi! Helvítið hún Síða er að gera alla brjálaða, sérstaklega mig sem nenni næstum aldrei í fjós! Svo hún ætti að trufla mig minnst af öllum. 
Kindurnar eru komnar inn, það var rúið af 94 gripum í fjárhúsinu núna á Sunnudaginn - og svo eigum við 3 hrúta.  Talan er því hér um bil 100 kindur - hinsvegar kom í ljós við rúninginn - 2 kindur með aðeins 1 spena virkan og 2 með tönnina út úr kjálkabeininu - inn í kinn - OJ - Svo ég veit ekki hvað maður gerir við svona kindur - allavega verður að fylgjast vel með þeim í vetur og í vor þegar þær bera aftur! - Vantar sterka menn til að hjálpa okkur að bera til jötugarðana í fjárhúsunum - þegar ærnar verða sorteraðar undir hrútana - Býður sig einhver fram???
Við ætlum að fara að gefa hrossum út, það er kominn svo mikill snjór - Allavega merum með folöldum - en svo þurfum við líka að smala þeim einu sinni enn - öllum saman og koma merum með folöldum og veturgömlum trippum í sérstakt eldi en restin fer bara á svotil óbitna mýri og sér meira um sig sjálft, með gjöfinni -
Þyrnirós, just got her calf during this night - just by herself, but since then she has been a little cold and having calsium problem - so that we needed to give her Kalk.  Now the first cow off 8 that are going to have calf in Des. has done her job, lets hope the rest will have as little problem as she has had... Halldór made a phonecall to the slougtherhouse yesterday and go to know the wait for putting a cow to slougther is till JAN - and grrrrrr - I can not wait till Síða goes there - she is making everyone crazy. exspecially me and I hardly never milk!
Our sheep are inside now - we took the wool off 94 sheep on last sunday!  Then there are 3 male sheep.  So the figure 100 is close to our claim to sheep.  Soon we will be in need for 2 very strong men to help getting the hay-box to where they are to be, when the male sheep RAM take care off their bussness with the famale sheep during christmas - HAPPY HOLIDAY???
We will soon start feeding the horses - It is so much snow now -  At least the mares and their foals from this summer -  We really have to get all horses home soon to sort out the mares with foals and one years old youngst. to feed them extra much during this winter but the older youngst. and the trained horses and mares that do not have to think about anything but themselfs should really be together to get hay and then eat from the field ment for their stay during winter -
(there is a lot off gras for them to eat there, for this field was not used druing summer).

Við erum búin að fá nýja hurð í Verkstæðið, og ætlum að plata mennina aftur hingað til að hjálpa okkur að koma fyrir nýrri hurð í fjósið - (þurfum á að kalla til SÖGINA FÍNU sem alltaf býður eftir að kallað verði á sig! :-))) Turninn er bilaður, mótorinn uppi á turni er eitthvað skrýtinn - svo það er gefið úr rúllum í augnablikinu - Það þarf víst að reyna að finna HLÝRRI DAGA til að vinna uppi á turninum - vonum að þetta sé ekki alvarlegt en eitthvað segir mér nú samt að sennilega sé mótorinn hruninn eins og gerðist síðast - :-(((  We have got a new door for the workshop, then we are going to have these men that helped us by putting it in, to help putting new door in the cowstable for the barn, - (then there will finally come the day to call on the SAW to CUT DOWN THE WALL - wich has been waiting to get here for over one year! :-)))  Our tower is broken somehow - ... again we are feeding from the roundbellys and I hate that too - for it is so difficult for the one that is feeding -
We need to have warmer days to check what is wrong with the tower, for there is to cold weather outside now to be climbing up there - but something tells me the huge big motor up there is gone again - like few years ago! ... THAT WILL BE HELL!!!

Krakkarnir eru að komast í jólafrí, það er prófvika hjá þeim núna - our kids are having their exame week now in school  - christmas holiday starts 17.des - ... VEYYYYYYY - VEIIIIIII!
Ég held að það hlakki öllum jafn mikið til!  I think everyone is looking forward to this!

Verð að fara að koma mér í tiltekt - I have to start with my cleaning -

KNÚSSSSSS Sæunn

Hólaskóli,Háskólinn á Hólum                                            Haust            Ferðamálafræði                                                                 2009           Menningararfur er auðlind

                                                       

                           

Matarhefðir á Íslandi

Nemi:                                                        Kennarar:

Sæunn Þóra Þórarinsdóttir                     Guðrún Helgadóttir og

                                                                  Ragnheiður Traustadóttir                        

Efnisyfirlit

Inngangur.................................2

Íslensk matarmenning..........................3

Bændamenning á Íslandi..........................3

Sauðfjárrækt................................4

Vinnsla á sláturafurðum.........................6

Þorramatur................................7

Súr matur.................................8

Reyking..................................9

Kæsing..................................10

Mjólkurvinnsla..............................11

Saltaður matur..............................12

Kornvinnsla og brauð...........................13

Grænmeti, kartöflur og rófur.....................13

Hlóðaeldhús................................13

Lokaorð.................................15

Heimildaskrá.............................. 16

Inngangur

Ritgerð þessi byggir á þeirri staðreynd að Ísland hefur á örfáum árum breyst úr sannkölluðu veiði-og bændasamfélagi, í eitt tæknivæddasta ríki heims, þar sem neysluvenjur landsmanna hafa tekið stakkaskiptum og hin venjubundna sígilda setning; Landið fæðir Landann, á í raun ekki við í nútímanum eins og gerði hér áður fyrr.

Þess vegna er í raun orðin nokkuð mikil þörf á því að áhugasamir um íslenskt handbragð og hugverk varðandi það sem fram fór í hlóðaeldhúsunum og seinna í kolaeldhúsunum áður en rafmagn og nútíma þægindi komu til sögunnar í eldhúsinu eins og við þekkjum það í dag, geti leitað í upplýsingar og séð handbragð við slátrun og frágang á matvælum eins og tíðkast hefur um aldir á Íslandi.

Áhugi Íslendinga síðustu ár hefur verið sá að kynnast gömlu handverki í eldhúsunum; sláturgerð hefur aukist og Þorrablót landsmanna eru vinsælli og vinsælli skemmtan, þar sem boðið er upp á sýrða þjóðarrétti, rúgbrauð með síld, flatkökur með kæfu og saltkjöt.  

Þetta svið menningararfs Íslendinga hefur ekki verið mikið rannsakað eða um það skrifað, og erfitt hefur verið að finna góðar heimildir til verksins en Þjóðháttadeild Þjóðminjasafns Íslands hefur verið stoð og stytta við gagnasöfnun og lumar á töluverðu magni af heimildum um Matarhefðir Íslendinga, auk þess sem rannsóknarvinna og bókarsmíð á bókinni Íslensk Matarhefð, eftir Hallgerðar Gísladóttur sagnfræðings og fyrrv. Deildarstjóra Þjóðháttardeildar Þjóðminjasafnsins, hefur gefið innblástur við ritgerðasmíðina.

Vonandi kemst efnið vel til skila, þó svo að það sé fengið víða að, en reynt er að draga saman efnið sem tilheyrir þessu sviði menningararflegðar í íslenskri menningarsögu eins og kostur er.  Og segja söguna eins og hún var fyrir komu "gullaldarára" Íslendinga um aldamótin 1900, er fólkið tók að streyma úr sveitunum í bæina og rafmagnið kom til sögunnar.  En mikil breyting varð eftir veru hersetuliðana hérlendis, bæði í fyrri og seinni herstyrjöldinni, á lífsgæðum Íslendinga og breyting á matarvenjum þeirra í kjölfarið.

Megin áhersla verður lögð á að fjalla um matargerð þar sem notast er við verkunaraðferðir eins og súrsun í mysu, reykingu, kæsingu og söltun.  Allt aðferðir sem notaðar voru fyrir daga niðursuðu og frostgeymsluaðferða og góðar og gildar enn í dag til verkunnar á matvælum.

Íslensk matarmenning

Þegar talað er um íslenskt hráefni til matargerðar er oftast verið að tala um fiskinn í sjónum, íslenska lambakjötið, villta fugla og ýmsan gróður sem nýttur hefur verið í gegnum aldirnar við matargerð á heimilum Íslendinga.  Ísland hefur um aldir verið gullkista full af mat.  Það er eins og samofið menningu landsmanna að reykja hangikjöt, taka slátur, týna ber, veiða og verka fisk og síga eftir eggjum í björg, skjóta og háfa fugla, sýra hrútspunga og kæsa skötu.  

Íslendingar hafa ávallt verið duglegir við að bjarga sér sjálfir, innfluttningur hefur verið mjög lítill allt fram til dagsins í dag, en var þó enn minni en nú þekkist fyrir aldamótinn 1900.  Það sem landsmenn neyttu var allt framleitt innan lands og verkað hérlendis, því að ekki var til mikill peningur til að kaupa erlendis frá, meira að segja salt var munaðarvara fram á aldamótin 1900, því að það þótti mjög dýrt og var drýgt mjög mikið innan heimilanna.

Vegna hnattrænnar stöðu Íslands, og einangrunnar, hefur gömul hefð fyrir því að vinna matvæli til vetrarins haldist óbreytt í vitund þjóðarinnar, jafnvel til dagins í dag.  En vitað er að þróunn á matarhefðum annarsstaðar í heiminum hefur verið mun hraðari, og mikill blæbrigða munur er víða annarsstaðar á matarhefðum fyrri alda og nútíma. 

Samt mega Íslendingar ekki sofna á verðinum.  Sérstaða íslenskrar matarmenningar er mikil, og matarhefðir Íslendinga frábrugðnar því sem þekkist annarsstaðar á Vesturlöndum.                     Þessa sérstöðu þarf að vernda og halda í heiðri, með því að gefa áhugasömum kost á því að kynna sér gamla siði og sjá hvernig matur var borinn á borð fyrir daga rafmagns - og kælitækja. Slátrun og matvinnsla samkvæmt hefðum gæti nýst sem ágætis afþreyingarmöguleiki innan ferðaþjónustunnar í dreifbýlinu og myndi vera ágætis leið til að varðveita þekkingu varðandi matarhefðir á Íslandi.  En hvar á að hefja leitina?  Þessari spurningu verður leitast við að svara í eftirfarandi texta, og má vera ljóst að dreifbýlið, bændur og búfénaður, hlóðaeldhús og innlent framboð á matvælum mun tilheyra lokaniðurstöðunni.

Bændamenning á Íslandi

Allt frá upphafi Íslandsbyggðar hefur fólk lifað af landbúnaði á Íslandi.  Sjálfsþurftarbúskapur var lengi vel stundaður og hélt hvert kúabú með 10-15 kúgildi, ca 10-15 manna fjölskyldu uppi.          (Þórólfur Matthíasson, prófessor við Háskóla Íslands; http://www.mni.is/D10/_Files/MMM-2008.pdf)

Þjóðarauðurinn var beinlínis mældur og metinn í matvælum.  Lengi vel var jarðarverð á Íslandi mælt í "kúgildum".  Sá þótti ríkur sem átti jörð, og margir leigðu hluta jarðar sinnar til svokallaðra leiguliða, sem nýttu þá hluta af jörðinni sér og sinni fjölskyldu til framdráttar.    Þetta fyrirkomulag reyndist Íslendingum ágætlega, þó ýmsar misfagrar sögur fari af meðferð þeirra ríku á þeim fáttæku en sannarlega hefur þessi ríka landbúnaðarhefð hérlendis orðið til þess að landið okkar hélst svo lengi í byggð, alveg út á jaðarsvæði landsins og með þjóðinni óx þekking sem nú er vert að fara að huga að varðveislu á, þ.e.a.s. þekking á landinu, búskapnum, og að matreiða og geyma mat, og nýta það allt sem landið hafði upp á að bjóða.

Samkvæmt Hagtölum um íbúafjölda á Íslandi öllu, árið 1910, en það eru elstu heimildir sem fundust við gerð þessarar ritgerðar, þá var fjöldi Íslendinga í landinu; 85.183 en þá bjuggu á höfuðborgarsvæðinu aðeins 15.006 manns, sem er aðeins um fimmtungur af öllu því fólki sem þá bjó í landinu.  Árið 1950, bjuggu á Íslandi 143.973 Íslendingar en 65.555 aðilar bjuggu á höfuðborgarsvæðinu, eða rétt tæplega helmingur landsmanna og árið 2008 voru Íslendingar 313.376, og 196.564 bjuggu á höfuðborgarsvæðinu eða töluvert yfir helmingur landsmanna.        (Hagtölur á Íslandi, Hagstofa Íslands, 24.nóv.2009.) 

Og frá 1980, hefur íslenskt bændasamfélag tekið miklum breytingum, en þá má segja að hálfgerð upplausn hafi komið í bændastéttina vegna tilkomu kvótakerfisins.  Kvótinn gerði það að verkum margir bændur brugðu búi og komu sér á mölina.  Tölur sýna að árið 2008, eru þó enn um 4000 bændur með ábúð á jörðum á Íslandi. Misjafnt er hvaða búgrein er stunduð, en fullyrða má að handverk og þekking á því hvernig framleiða á og vinna úr þeim matvælum sem til falla á þessum jörðum sé ennþá við lýði.  Hinsvegar má það vera ljóst að eftir því sem endurnýjun í landbúnaðinum verður meiri, og yngri bændur taka við þeim eldri, týnist hluti af þeirri þekkingu sem lifað hefur með þjóðinni um aldir og erfitt verður að halda í þær menningarhefðir sem skapast hafa, ef ekki verður farið að gæta að þekkingargrunninum og safna upplýsingum meðal manna um íslenskar matarhefðir.

Sauðfjárrækt

Segja má að sauðfjárrækt hafi verið einna veigamesti þáttur landbúnaðarins. Hérlendis er varla hægt að segja annað en að sauðkindin hafi hjálpað til við að varðveita hinar dreifðu byggðir landins og er því nánast hægt að fullyrða að sauðfjárrækt sé Íslendingum auðlind. Og jafnvel lífæð þjóðarinnar?  E.t.v. má jafnvel segja að hvernig hún hafi nýst þjóðinni, frá landnámi - sé eitt um sig menningararfur sem þjóðinni beri að varðveita. 

Sauðfé í landinu var flest á áttunda áratug síðustu aldar, eða um 900.000 ásettar kindur en síðan þá hefur ásettu fé í landinu fækkað um 40% eða niður í um 480.000 kindur, á meðan landsmönnum hefur fjölgað um meira en 100 þúsund manns.  (www.hagstofa.is/page2092)

Sauðkindin kom hingað með landnámsmönnunum fyrir ca. 1150 árum, og hefur fylgt þjóðinni í gegnum súrt og sætt, baráttu við náttúruöflin og fátæktina.  En líkur eru til þess að bændur hafi kosið að búa frekar með kindur í þessu harðbýla landi en kýr, vegna þess að kindur voru bæði léttari á fóðrum en kýr og þær áttu auðveldara með að bjarga sér sjálfar ef hallæri varð á heyjum eða veðráttan ótrygg.  Sauðkindina mátti líka nýta til afurða á þrjá vegu; hún gaf af sér mjólk til osta, skyr og smjörgerðar, ull og skinn til klæða og skjóls og kjöt; mör og tólg til manneldis.  Því verður hér lögð meiri áhersla á þær afurðir er falla til af sauðfé en af öðrum gripum sem landsmenn hafa þó búið með í gegnum aldirnar, eins og kýr, geitfé, hross og svín.

Í gegnum aldirnar hefur sauðkindin verið nýtt upp til agna!  Nánast engu er hent, og reynt hefur verið að gera mat úr öllu, jafvel beinunum.  Og samkvæmt Hagtölum hjá Hagþjónustunni, hefur sauðkindin nær haldið landanum lifandi; því að árið 1983 borðaði hver landsmaður 45,3 tonn af dilkakjöti, en vegna nútíma samkeppni og annars vöruframboðs hefur sú tala lækkað og árið 2008 var neysla dilkakjöts komin niður í 23,6 tonn á hvern íbúa þessa lands. (http://www.hagstofa.is/?PageID=2092&src=/temp/Dialog/varval.asp?ma=SJA10202%26ti=%C1rleg+kj%F6tneysla+%E1+%EDb%FAa+1983%2D2008+%26path=../Database/sjavarutvegur/landframleidsla/%26lang=3%26units=K%EDl%F3gramm)

Þó sumir mundu kannski kalla þetta einhæft mataræði, er það varla sanngjarnt, því að mikill og góður matur og sannkallaðir þjóðarréttir voru handeraðir og hver partur af skepnunni fékk sitt hlutverk á fjölbreyttum matseðli. Enda má gera marga hluti úr afurð einnar kindar, ef þekking á meðferð hráefnisins sem hún skilar af sér er fyrir hendi.

Blóðið var nýtt í blóðmör. Hjartað matbúið sem slíkt. Lifrin líka eða notuð í lifrarpylsu.  Nýrun voru oft matbúin með hjartanu eða sett í lifrarpylsuna. Garnirnar voru umbúðir utan um pylsur og bjúgu.  Vömb og keppur umbúðir um blóðmör og lifrarpylsu.  Eistu voru súrsuð í mysu. Hálsæðar og þind fóru í gerð svokallaðs lundabagga ásamt fleiru, eða var sett í hakk.  Hausinn var sviðinn og étinn sem slíkur eða úr honum gerð sviðasulta.  Mör og tólg voru ómissandi í sláturgerðina; notaður bæði í lifrarpyslu og blóðmör, en einnig bræddur í flot út á t.d. fisk.

Fráfærur voru stundaðar nánast á hverjum bæ á Íslandi fram að aldamótunum 1900 og tíðkuðust hér og hvar nokkuð fram á 20.öldina, en þá lagðist slíkur búskapur bænda nánast alveg af.  Dilkakjötið var orðið of verðmætt, svo betra var að leyfa lömbunum að fylgja mæðrum sínum og nýta mjólkina en að færa frá og mjólka ærnar.  Á meðan fært var frá, var miðað við að ærnar væru settar í kvíar í júní ár hvert og þær mjólkaðar í 9 til 13 vikur/tvisvar á dag.                   En lömbin voru færð frá þeim ca 5-6 vikna gömul og rekin á fjall.  Vinnan í kvíunum var kvenmannsverk og börn og unglingar sátu yfir lömbunum.

Sauðamjólkin var almennt notuð til að framleiða úr henna smjör, en skyr var hleypt úr undanrennunni/sýran af því notuð til að sýra matvæli eða til að drekka og krydda grauta og súpur.  Sauðamjólk var líka notuð til að gera mysuosta og mjólkurosta.

Árið 2004 var gerð tilraun á vegum MATÍS og Búnaðarsambands Vesturlands, með að nýta sauðamjólk.  En mikill áhugi er á því að fá mjólkina til ostagerðar og hefur Mjólkursamsalan í Búðardal, allt fram á þann dag er þetta er ritað, keypt til sín innviktaða sauðamjólk og nýtt í afurðir sínar.  (Sveinn Hallgrímsson, Hvanneyri. 1996-1997, Tilraunir með nýtingu Sauðamjólkur; http://www.landbunadur.is/landbunadur/wgbi.nsf/df39b8d756a31d3100257130002bb4d6/0096de3e21178fdc00256ef6003a629f?OpenDocument)

 Hér má benda á að sé etv. möguleiki fyrir áhugasama bændur að finna afurðum sínum markað, því að margir bændur setja lömb í sumarslátrun í júlí/ágúst, og ef áhugi væri fyrir hendi væri vel hægt að halda þeim ám sem slátrað er undan heima og mjólka þær, og selja mjólkina eða vinna úr henni afurðir sem selja mætti Beint frá Býli - og því áhugavert að fá upplýsingar um verkunina frá þeim sem þekkja til verka, svo enn er hér hægt að benda á að þekkinguna verður að geyma meðal þjóðarinnar, svo hún glatist ekki í nútíma kapphlaupi.

Sauðfé er enn, árið 2009, að fækka í landinu, einkum vegna þess að flestir sauðfjárbændur búa töluvert undir fátæktarmörkum og vegna þess að samkeppni á kjötmarkaði og breytingar á neysluvenjum meðal landsmanna hefur orðið til þess að sauðfjárbúskapur sem atvinnugrein er orðin of áhættusöm og ungt fólk fæst varla inn í greinina.  Þessi staðreynd er í raun mjög dapurleg því að með fækkun fólksins, eykst hætta á að þekking týnist og ýmsar matarhefðir í leiðinni.  En þó er vilji til að fólk á mölinni eignist kindur uppi í sveit og borgi fyrir umönnunina, í staðinn fyrir þær afurðir sem af kindinni falla og má finna uppl. um þetta á vefnum; http://www.kindur.is/  Vonandi verður þessi tilraun þeirra sem að vefnum standa til þess að efla og styrkja íslensku sauðkindina og afurðir hennar í sessi.  Sennilega er þarna kominn vettvangur til að tryggja það að þekking meðal manna tapist ekki heldur fái lengri lífdaga, og að saman komi fólk sem eitt sinn bjó í sveit, með þeim sem nú búa í sveitunum og vonandi fléttast þá saman sögurnar sem tapast hafa, við þær nýrri og geymast þannig lengur í vitund Íslendinga.

Og fyrst að þarna er kominn áhugi fyrir að eignast sjálfur sína eigin kind, og nýta afurðir hennar, þá er ef til vill kominn grunnur að því að stofna einhversskonar ferðaþjónustutengda þekkingarmiðstöð (afurðatengdferðaþjónusta/Virknitengd ferðaþjónusta), þar sem fólk gæti komið saman og lært réttu handtökin og kynnst þeim matvinnsluaðferðum sem þarf til að gera súrt og reykja til geymslu matvæla?  Og e.t.v. slátra heima?  Slíkt hefur verið gert að Laufási, ferðamannabýli og kirkjusetri í Eyjafirði, á hverju hausti í nokkur ár - og þykir mjög áhugavert meðal ferðamanna að sjá slátrunina og fráganginn á afurðunum en hvaða reglur búa að baki slíkum aðgerðum og má hver sem er bjóða upp á slíka sýningu?

Vinnsla á sláturafurðum.

Það er í lögum á Íslandi, að hver sá sem framleiðir sláturdýr eða mjólkurafurðir, verður að hafa á bak við sig Löggilt sláturhús eða vinnslustöð. Aðeins eigendum lögbýla er heimilt að slátra sínu eigin fé, og aðeins til eigin neyslu.  Sé slátrað heima  verður slátrunin að fara fram á lögbýli eiganda búfjárins og afurðirnar má aðeins neyta af eigandanum og heimilisfólkinu á lögbýlinu.  Óheimilt er að selja afurðir og dreifa, nema ef slátrunin hefur farið fram í viðurkenndu sláturhúsi.  Búfénaði sem á að slátra til markaðar og sölu, skal slátra í löggildu sláturhúsi, og frágangur skal fara fram í löggildu matvælafyrirtæki eða löggildu eldhúsi.

Strangt eftirlit er með því að þessum reglum sé fylgt, og neytendavernd höfð að markmiði, en við slátrun í viðurkenndu sláturhúsi fer fram heilbrigðisskoðun og merking á kjötinu, sem sannar að það hafi fengið viðunandi meðhöndlun. (http://www.ust.is/media/ljosmyndir/matvaeli/Undirkafli-1-Heimaslatrun.pdf)

Hins vegar er ekkert sem bannar það að vinnsla á matvælum, þurfi að fara fram af menntuðum matvælafræðingi eða kokki, svo að hver sem er og getur komið sér upp aðstöðu í löggildu eldhúsi eða löggildri vinnuaðstöðu, getur í raun starfrækt matvinnslu, eftir að sláturhús hefur séð um slátrunina.  Heldur er ekkert sem bannar bændum á lögbýli, að bjóða fólki að koma heim á bæinn til að fylgjast með heimaslátrun, og læra handtökin, ef viðkomandi bóndi selur ekki eða matreiðir afurðirnar frá býlinu.  Hér er því komið tækifæri fyrir þá sem kunna til verka að selja inn á sýningu, sem teljast mætti tengda ferðaþjónustu, einn og einn dag, þar sem kennd verður verkþekking sem lifað hefur með þjóðinni og má ekki glatast.

Vegna þess að það þykir frekar auðvelt að standsetja löggilt eldhús, þá þykjast margir sjá þennan möguleika fyrir sér sem tækifæri til að vinna og selja afurðir af dýrum sem felld hafa verið í sláturhúsunum, og halda þar með uppi heiðri aldagamalla vinnsluaðferða í eldhúsinu.   Og nýverið hafa verið stofnuð samtök heimasöluaðila; Beint frá býli.  Sem sjá þann tilgang félagsins að hvetja til heimavinnslu og sölu afurða beint frá bændum, auk þess sem félagið hyggst hvetja til varðveislu margvíslegra framleiðsluaðferða og kynningar á hefðum í matargerð.  (http://www.beintfrabyli.is/page/about)

Hugmyndinni er auk þess ætlað að styrkja byggð og efla atvinnu í dreifðum byggðum landsins. Við vinnslu þessa er mögulegt að staðbundnar og rótgrónar aðferðir við heimavinnsluna, festist enn frekar í sessi og týnist síður úr menningarheimi Íslendinga.  T.d má benda á að hérlendis eru Þorrablót og þorramatur að festast all rækilega í þjóðarvitundinni, því að segja má að það hafi orðið vist átak í því að tryggja að slík veisluhöld og matföngin sem þar eru borin á borð - gleymist ekki, heldur fái aukið vægi í vitund manna.

Þorramatur

Þorramatur samanstendur af súrum blóðmör, lifrapylsu, lundabagga, hrútspungum, bringukollum, sviðasultu og grísasultu. Allt góður og gildur íslenskur matur, sem ber að varðveita og þekkingin við að útbúa hann þarf að komast í hendur fleiri aðila en raunin er í dag.

En hverjir nýta þorramat og hvenær er hann framreiddur?

Sumir sem haldnir eru fordómum gagnvart þorramat segja að þorramatur sé ekkert annað en "samansafn af úldnum mat", en slík fullyrðing er byggð á mikilli vanþekkingu.  Því að súrsun á matvælum er einmitt mjög þróuð varðveisluaðferð og velheppnuð aðferð til að koma í veg fyrir að matur skemmist.  Súrmatur er merkileg menningararfleifð þjóðarinnar og okkur ber að varðveita þessa þekkingu. Þorrabakkar eru seldir í matvörubúðum, og á matsölustöðum og er hæfileg sneið skorin af hverri og einni tegund súrmetisins á bakkana, eftir því hvað þeir eru áætlaðir fyrir marga aðila og má fullyrða að þeir rjúki út í þann tíma sem þeir eru í boði í búðunum.  En framleiðslan hefst í lok ágúst og stendur fram á vetur, og tilheyrði áður svokölluðum haustverkum til sveita.  Þarna er því komið inn á einstakt tækifæri til lengingar á ferðamannatímanum hérlendis, svo ekki sé talað um að efla ferðamannastraum Íslendinga í eigin landi.  Kjörið tækifæri til að bjóða upp á hópaferðir út í sveit; til að sjá slátrun og taka þátt í frágangi á matvælum, sem mundu svo e.t.v. enda með veisluhöldum og skemmtidagsskrá á Þorra um miðjan vetur?  Og þekkt er að eftir góða haustvertíð, gerðu menn sér dagamun í mat og mætti endurvekja þann sið; bjóða upp á villibráð á Villibráðarkvöldi,  sem veidd hefur verið að haustinu, með það að leiðarljósi að opna fleiri möguleika fyrir ferðaþjónustuaðila að draga til sín ferðamenn.

Þorrablót er veisla, þar sem fólk kemur saman og borðar íslenskan mat af hlaðborði.  Þorramaturinn er þá borinn fram eins og hann var útbúinn og framreiddur í árdaga, með öllu meðlæti, rófustöppu og kartöflumús. 

Fyrstu Þorrablótin voru haldin á Íslandi eftir miðja 19.öld, vegna þess að fólkið sem flutti úr sveitunum í kaupstaðina, saknaði þess að bragða ekki matinn sem það borðaði heima í sveitinni.  Í fyrstu voru þorrablótin tengd átthagafélögum sem vildu minnast heimabyggðar sinnar og sveitunga og komu saman og borðuðu íslenskan mat en nú orðið er það eins og tíska að fara á Þorrablót og taka þátt í þeirri stemmningu sem þar myndast.       

Siður er að halda þorrablót frá fyrsta degi Þorra í lok janúar, fram að byrjun Góu í febrúar, og er það að hluta til þessum sið að þakka að reyktur, súrsaður og kæstur matur er eins vinsæll á borðum Íslendinga og raun ber vitni.  Vitað er um þónokkuð mörg Íslendingafélög erlendis sem halda stórar Þorraveislur ár hvert til að halda í gamlar hefðir frá Íslandi, fjærri heimahögum og til að kynna samlöndum sínum íslenskar matarhefðir eins og þær hafa tíðkast frá landnámstíð á Íslandi.  Þykja þessi boð spennandi og maturinn þá sérstaklega.

Súr matur

Það að sýra mat í mysu er einstakt úrræði til geymslu á matvælum, og þekkist nær hvergi annarsstaðar en hérlendis í svo miklu mæli.  Súrsun hefur verið okkur Íslendingum mikilvæg varðveisluaðferð, þar sem saltskortur var í landinu fram á 19.öld., en aðalmatvælaframleiðslan fór fram á haustin og þurfti að geyma matinn mikinn hluta ársins með einhverjum ráðum. 

Sá matur sem lagður er í súr er ákaflega magavinsamlegur, því að sýran er eins og melting og maturinn sem soðinn er áður en hann er settur í súr til geymslu, er eins og hálfmeltur þegar hann er borinn á borð, yfirleitt kaldur.

Súrsun byggir á því að soðin matvæli eru sett í súrsunarmysuna (skyrmysa), í ákveðinn tíma 3-6 mánuðir, eftir því hve súr maturinn á að vera.  Og gæta þarf þess að sýrustigið í mysunni hækki ekki, t.d. vegna vatns sem blandast í sýruna þegar maturinn er settur út í mysuna (t.d. úr hrútspungunum).  Eftir mánuð er gott að skipta alveg um mysu á matnum til að halda sýrustiginu nógu háu svo bakteríugró geti ekki spírað og myndað eitur í leginum (þ.e. ef kælingin er ekki nægileg), en svo ekki fyrr en eftir 3 mánuði þar í frá - ef verkunin hefur heppnast fyrsta mánuðinn, en það sést á því hvort mikil flotskán sest á mysuna sem flýtur yfir matvælin, hvernig tekist hefur til með verkunina. (Skúli Steinsson, gamall verkunarmaður á matvælum og bóndi, Eyrarbakka; símaviðtal 28.nóv.2009)

Sannað þykir að súrsun eykur hollustu matvælanna.  "Vítamín úr mysunni síast inn í þau og sýran verndar ýmis bætiefni" (http://mastvinna.lbhi.is/matvaelastofnun/flytileidir/fraedsla/pistlar/thorramatur)                                  Í dag er matur sem settur er í súr, léttsýrður, þá er hann mildari á bragðið, en geymist tryggilega lengi til að nýtast landsmönnum yfir Þorra.  En þá er líklegast að slíkur matur gangi ofan í Íslendinga, enda eru Þorrablótin eins og áður sagði nánast gerð til að tryggja það að í þessar gömlu verkunaraðferðir náist.

Reyking

Helsti hátíðarmatur á íslenskum heimilum hefur verið hangikjöt, reykt kjöt af sauðfé.  Menn hafa auk þess reykt afurðir af nautum og hrossum, fugl og fisk af ýmsu tagi, sel, hval og margs konar rétti af þessum fæðutegundum.  Reyking er ævaforn aðferð til að geyma mat, sumir segja að reykingin jafnvel bragðbæti matinn.  Sennilega hafa menn byrjað að nota eld til að reykja mat um það leiti sem maðurinn lærði að nota eldinn?  Elstu menjar um reykofna eru frá Póllandi, ca. 90.000 ára gamlar. (http://fraedsluvefur.rf.is/Undirflokkur/Vinnsluleidir/reyking/)

En hvenær Íslendingar byrjuðu að nýta sér reykingu til að varðveita mat betur, er ekki vitað - sennilega hefur þessi vitneskja borist hingað til lands með landnámsmönnunum og haldist í þjóðarvitundinni mann fram af manni.

Reyking eykur geymsluþol matvælana vegna þess að vatnið í matvælunum þornar upp og það hamlar vöxt örvera og hindrar þránun.  Breytilegt er hvaða aðferðum er beitt við reykinguna, en talað er um kaldreyk og heitreyk.  Og ýmsar gerðir viðar hafa verið notaðar í undirkveikjuna, jafnvel tað - því að á Íslandi var jú skortur á viði til að kveikja upp í en tað mátti þurrka og nýta sem brenni, auk þess sem sumir jafnvel þurrkuðu og brenndu mór, eða jafnvel hrossatað/skarn.

Með kaldreyk er átt við að reykstæðið var haft í öðrum kofa en þeim er matvælin voru hengd upp í til reykingar, en reykurinn lagður í "stokkum" inn í næsta kofa, svo bragðið og áferðin af reyknum kæmist í kjötið og myndaði svokallað geymsluskán. Við þessa reykaðferð mátti vera eilítið kærulausari en við heitreykinguna, því að eldurinn var ekki eins nærri og gat logað lengur en þegar heitreyknum var beitt við reykinn.  Heitreykur var kveiktur upp inni í sama kofa og kjötið hékk, og þurfti að gæta mjög að eldinum, og að hita ekki kjötið, því að þá gat það orðið ónýtt.  Auk þess sem of mikið bragð gat komið af því og það sem reykt var, því ónýtt til matar.

Seint má segja að reyktur matur sé hollur til neyslu.  Sérstaklega eftir að sú nýbreytni varð í undirbúningnum fyrir reyk, þegar farið var að leggja það sem reykja átti í saltpækil áður en kjötið var hengt upp í reykkofana.  Áður fyrr dugði að reykja matinn beint af skepnunni, og dugði sú reyking sem geymsluaðferð yfir veturinn.  En stjórnun á hitastigi í reykkofunum, réði miklu um það hvernig til tókst við verkunina og gerir enn í dag.

Mikið reyktur matur er í dag talinn vera óhollur, jafnvel krabbameinsvaldandi, en sú þekking að kunna að reykja matvæli til neyslu er vandaverk og lærist aðeins mann fram af manni. 

Það er t.d. nokkuð víst að taðreyking og móreyking sé einstakt á Íslandi, annarsstaðar í heiminum hefur að öllum líkindum sjaldan eða aldrei skort við/timbur til undirkveikjunnar og mikilvægt að grípa sagnir af reykingu matvæla til heimilana, og til hátíðabrigða meðan að þekkingin er við lýði í landinu.  Eftir reykinguna var hangikjötið hengt upp í rjáfur á bæjunum til geymslu yfir veturinn.

Hangikjöt á jólum hefur verið hefð á flestum íslenskum heimilum svo lengi sem elstu menn muna.  Margir borða það jafnvel hrátt úr rjáfrinu, eins og gert var í gamla daga, þó svo flestir kjósi að sjóða það og bera fram heitt, með uppstúf og kartöflum.  Og borða svo kalt daginn eftir, þegar hungrið seðjar.

Kæsing

Þegar matur er kæstur er hann látinn gerjast, og byrja að rotna. Ekki er hefð fyrir því á Íslandi að láta kjöt gerjast og rotna, í slíkri kæsingu en skata hefur verið kæst í ómuna tíð, sem og hákarl, og þykir sumum einstaklega bragðgott fæði.  Nú á tímum er hákarli staflað í plastkör þar sem hann er látinn gerjast, áður en hann er svo hengdur upp í hjall til að lofta um hann. 

Samkvæmt heimildum um kæsingu sem verkunaraðferð, sem finna má Wikipedia, upplýsingavefnum - er; "Kæsing gerð á skötu og hákarli til að gera þau æt, því báðar tegundirnar eru brjóskfiskar og nota þvagefni og trímetýlamín N-oxíð, til að viðhalda osmósuþrýstingi í blóði á sama róli og í sjóvatni.  Og eru þessi efni í nægilega nógu háum styrk í holdi dýrana til að vera eitruð fyrir menn. 

Rotnunin eða kæsingin hleypir af stað gerjun af völdum gerla sem framleiða ensím sem brjóta niður ammóníak, en það er rokgjarnt og rýkur úr holdinu að mestu við kösunina, svo kjötið af þessum beinfiskum verður ætt.  Að kæsa, er sama orð og käse á þýsku = þýðir ostur.  En lyktin af kæstum mat er ekki ósvipuð og lykt af sterkum osti" (Tekið beint af Wikipedia vefnum, http://is.wikipedia.org/wiki/K%C3%A6sing)

Mjólkurvinnsla

Afurðir úr mjólk höfðu mikið vægi í íslensku eldhúsi, og gera enn þann dag í dag.  Úr mjólkinni fékkst broddmjólk, fyrstu málin eftir burð, sem hleypt var í ábrystir.  Rjómi, en til að fá hann til að setjast ofan á, var mjólkin "dægruð" - þ.e. sett á kaldan stað og látin standa, og rjómanum var síðan fleytt ofan af.  Einnig var talað um trébyttur sem voru þannig útbúnar að hægt var að tappa undanrennunni undan rjómanum.  Rjómin var svo síaður og smjör hnoðað úr honum í bullustrokki. 

Smjörið var almennt sýrt, langt fram á 19.öld vegna saltleysis.  Undanrennan var notuð í skyr og osta.  Þegar mjólk er hleypt, er hún hituð að suðumarki, því næst kæld niður að líkamshita og svo hleypt í upphleypudalli.  Hleypirinn fékkst þegar þurrkaður mjólkurkálfsmagi, eða vinstur var lagður í bleyti.  Því næst var síað í gegnum síu á skyrgrind og skyrinu safnað til vetrarins.              (Af mörgu skal mat hafa, bls 100, Hallgerður Gísladóttir =http://www.natmus.is/media/adofinni/3.3_Af_morgu_skal_mat_hafa-crop-small.pdf)

Mysu af skyri var safnað, og hún notuð í ostagerð eða til að sýra önnur matvæli.  Og / eða hún var blönduð vatni og notuð til að drýgja þorsta manna.  Sumir notuðu hana jafnvel til að spá fyrir um veðrið.  Og enn aðrir til lækninga, enda telst mysa allra meina bót, enn þann dag í dag.

Um aldamótin 1900 fór að bera á tækjum og tólum sem auðvelduðu mjög mjólkurvinnsluna, en þá fór líka að bera á því að vinnsla með mjólkurafurðir eins og tíðkast höfðu, fóru að leggjast af og segja má að ostagerð eins og hún hafði verið gerð í ómunatíð (úr mysu = mysuostar), hafi svo til lagst af um tíma.  Enda flutist fólk úr sveitunum í bæina, og dilkakjötið varð of verðmætt til að bændur gætu fært lömbin frá og mjólkað fráfærurnar.

Mjólk var fyrr á tímum talin mikið drýgri, væri hún hleypt í skyr, því skyrið var hægt að nota á svo margan hátt í matargerðinni; því var oft blandað saman við grauta til að drýgja þá og af þeirri blöndun er t.d. hræringur kominn, en það er blanda af hrafragraut og skyri.  Margir átu skyr með súru slátri í morgunmat, en skyr verður sennilega að teljast nokkuð sérstakur spónamatur, þar sem að í Evrópu mundi það sennilega teljast til OSTA, samkvæmt verkunaraðferð þess. 

Skyr er nú á lista Slow food, http://www.slowfood.is/slowfood/ yfir matvöru sem vert er að varðveita, vegna sögulegs gildi fyrir Ísland.  En í Asknum þeirra, (http://www.slowfood.is/slowfood/askurinn/) er að finna afurðir sem eiga það á hættu að hverfa í iðnvæðingunni eða hraða hversdagsins. 

Slow food, stendur fyrir matvælaframleiðslu þar sem mikilvægi matarmenningar, þekkingar, hefðar og landfræðilegs uppruna vörunnar er gætt, auk þess sem barist er fyrir því að halda matvælunum sem hreinustum frá náttúrunnar hendi.  Innan samtakana á Íslandi starfa aðeins sjálfboðaliðar, sem reyna með starfi sínu að standa vörð um matarmenningu þjóðar okkar og varðveita þá þekkingu sem hér hefur skapast.

Slow food eru alþjóðleg samtök áhugafólks um matarmenningu þjóðanna, stofnuð árið 1986, með starfandi deild á Íslandi sem stofnuð var árið 2001 og eru meðlimir á Íslandi um 200 talsins.

Mysuostar voru hleyptir, en töldust til matvæla sem aðeins var flaggað til hátíðarbrigða, þar sem skortur var á brauðmeti í landinu.

Saltaður matur

Skortur var á salti til matargerðar, allt fram á 19.öld.  Salt þurfti mikinn eldivið til að vinna það úr sjónum, og eldiviðarskortur var í landinu svo það hentaði að matbúa mat sem ekki þurfti að sjóða, því kom súrsun í stað saltsins.  Auk þess segir sagan að með því að hafa saltið dýrt í innkaupum hafi Danir viljað tryggja að Íslendingar reyndu ekki að fá sjálfsstæði, þeir væru þá háðir Danaveldi en hvort þessi saga er sönn eða ekki, þá var salt mjög sparað í allan mat á Íslandi.  Út frá þessu má líka gera því skóna að sögnin um að "Eiga ekki salt í grautinn" er því frekar komin af þessu athæfi Dana en því að Íslendingar hafi verið fátækir.  

Um það leiti sem Íslendingar fóru að nota meira salt til matargerðar, var svo komið að "gullaldarárum" á Íslandi, þ.e.a.s. fólkið í landinu fékk atvinnu vegna veru hersetuliðana í landinu, það fór úr sveitunum í bæina til að fara á verbúð, eða vegagerð og snéri ekki til baka því að fiskur varð útfluttningsvara, nútímatækni eins og rafmagn og nýtísku húsnæði; með munaði eins og eldavél og frosti; gerði geymslu á matvælum mun auðveldari og önnur verkunn á matvælum fór smátt og smátt að leggjast af.   (Íslensk matarhefð, bls. 16. Hallgerður Gísladóttir;  MogM - útg. 1999) 

Kornmeti og brauð

Þar sem Ísland var ekki mjög hentugt til ræktunar á korni fyrr á öldum, var skortur á méli til brauðgerðar í landinu, og allt mél í "Hið daglega brauð" var svo dýrt að Íslendingar kusu frekar að nota annan mat, en brauðmeti til að seðja hungrið.  Harðfiskur og smjör kom mikið til að sama gagni og "Hið daglega brauð" í Evrópulöndunum. 

Í fórum Þjóðminjasafnsins er bæklingur sem tilheyrir sýningunni um fornleifarannsóknir sem styrktar voru af Kristnihátíðarsjóði árin 2001-2005; og í honum má sjá matseðil drengja er námu í Skálholtsskóla; seint á 18.öld.; (bls.45) - en þar er harðfiskur og smjör, uppistaða í fæðinu, ásamt svokölluðum vatnsgrauti (vatn og smjör, sennilega einhversskonar grös; t.d. Skarfakál), og Kjötmeti og slátur, skyr og er vatnsblönduð mysa til drykkjar.

Grænmeti, kartöflur og rófur.

Ræktunarskilyrði á Íslandi voru ekki mikil í árdaga, en á Íslandi þreyfst "náttúrulegt grænmeti" eins og t.d. Skarfakál, sem vex víða í fjörum og fólk hafði til matar, með öðrum mat.  Söl var einning verkað og notað með öðrum mat, þar fengu konurnar líka "salt" í matargerðina, en söl var oft notað í flatkökur/pottbrauð - ef mél var til í húsinu til að matreiða slíkt.  Fleiri tegundir grasa voru nýtt til matar en hér verður staðar numið við upptalningu á þess lags tilbrigðum, þó vert sé að geta þess að kartöflu og rófurækt, kom með Landnámsmönnum til landsins og er svo að segja eina "vel heppnaða" ræktunartilraun sem þeir gerðu í þessu harðbýla landi. 

Kartöflur og rófur hafa verið "meðlæti" með öðrum matföngum á Íslandi, en einnig nýtt sem aðalréttur.  Og flestir Íslendingar hafa einhvern tíma tekið þátt í því að rækta kartöflur í garði, enda góður og hollur siður.

Hlóðaeldhús

Fyrstu eldavélar á Íslandi komu til landsins um miðja 19.öld. en fram að þeim tíma bjuggu mjög mörg heimili við svokallað hlóðaeldhús, en örfá heimili höfðu þó í millitíðinni fengið svokallaða kolaeldavél, þó svo það væri alls ekki algilt enda voru kol mjög dýr munaður.

Furðulegar breytingar urðu á eldhúsverkum kvenna við það eitt að rafmagn komst á hús.  En þá fór að bera á fjölbreyttara mataræði og niðursuða lærðist af þeim fjölmörgu matreiðslubókum sem gefnar voru út upp úr aldamótunum 1900, en talið er að Kvennafræðarinn eftir Elínu Briem sé fyrsta matreiðslubók sem gefin var út á Íslandi og notuðu konur hana mjög sem stuðning við matargerð.  Helga Sigurðardóttir var líka ötul við skriftir slíkra bóka; en eftir hana liggja 18 vel skrifaðar matreiðslubækur, þar sem allar uppskriftir hafa verið prófaðar af nemendum Hússtjórnarskólanna sem uppi voru víðsvegar í landinu.                                                                          (Íslensk Matarhefð, bls. 47-52. Hallgerður Gísladóttir; MogM - útg. 1999).

Enn eru á lífi menn og konur í landinu sem kannast við gömlu hlóðaeldhúsin, og hjá Þjóðháttaskráningu Þjóðmynjasafnsins er til listi sem lagður var fyrir eldra fólk, með spurningum þess efnis hvort það geti rifjað upp fróðleik um lífið og starfið sem fór fram í gömlu hlóðaeldhúsunum. (http://www.natmus.is/media/thjodminjar/Skra_48._Eldhus_og_eldhusverk.pdf)

Í grein Hallgerðar Gísladóttur; Af mörgu skal mat hafa, sem unnin var út frá þeim upplýsingum sem fengust við söfnun upplýsinganna um hlóðaeldhúsin kemur fram að hlóðirnar voru mjög breytilegar eftir héruðum.  Þau voru ýmist með einu eða tveimur eldhlóðum, algengari tvær, og yfirleitt staðsett upp við vegg, hlaðin úr torfi með hellum og loftstokkur í gegn til að hafa undirblástur, oftast var eini birtugjafinn í þaki, smá gat sem átti að vera stromur fyrir reykinn að leita út um.  Oft var hór, (krókur) yfir hlóðunum og lausamunir voru fáir, eldakonan sat yfirleitt á hauskúpu af stórgrip eða hvalbeinslið. 

Moðsuðukassar voru í flestum eldhúsum til að spara eldivið.  Kassinn var með loki, og væri pottur með hálfsoðunum mat settur ofan í moðsuðukassann (sem var oft einangraður með ull) hélt hann á pottinum hita og maturinn fullsoðnaði ofan í honum.  "Oft var fleira en eitt pottahreiður í moðsuðukössunum, svo hægt væri að malla í fleiri pottum í einu". (Af mörgu skal mat hafa, bls: 98, Hallgerður Gísladóttir = http://www.natmus.is/media/adofinni/3.3_Af_morgu_skal_mat_hafa-crop-small.pdf)

Önnur verkfæri til matvinnslu voru ekki geymd í hlóðaeldhúsunum en þó sem notuð voru við sjálfa eldamennskuna, því að reykjabrækjan settist í allt og sumsstaðar er talað um það að konur hafi jafnvel orðið blindar af reyknum við eldastörfin. 

Eitt er víst að störfin í eldhúsunum gjörbreyttust eftir að rafmagnið kom, og matarmenningin einnig.

Lokaorð

Hér hefur verð stiklað á stóru, varðandi eldhús og matarhefðir á Íslandi.  Ísland er matarkista, enn þann dag í dag.  Hér er frá náttúrunnar hendi ein besta aðstæða í heiminum til að búa. Íslendingar hafa alltaf verið mjög útsjónarsamir með nýtingu náttúrunnar, og þekkingin sem safnast hefur upp meðal manna við matargerð, má segja að sé rótgróin í þjóðarsálinni.

Þó svo að skortur hafi verið á ýmsum efniviði vegna náttúrufars til matargerðar/langrar geymslu hérlendis í árdaga, hefur þessi skortur aðeins orðið til þess að efla matarmenningu Íslendinga og sérstöðu.  Sumar af geymsluaðferðunum sem notaðar voru hérlendis hafa jafnvel lifað af nýrri matarhætti sem bendir til þess að ekki hafi verið notast við ónýtar aðferðir við frágang og geymslu matvæla hérlendis.  Margt um matarmenninguna hérlendis hefur þó ekki komist á blað, enda matarkistan Ísland stór og af ýmsu að taka.  Margt á þjóðlegum matseðli hérlendis er áhugavert fyrir ferðamenn að smakka. Og sumt finnst hvergi annarsstaðar í heiminum en hér.

Það vera ljóst af þessum skrifum að ferðaþjónustan getur nýtt sér matartengdan menningararf þjóðarinnar til afþreyingar fyrir ferðamenn, jafnvel skapað svokallaða virknitengda þjónustu þar sem ferðamennirnir geta tekið þátt í því sem fram fer hjá ferðaþjónustuaðilunum. 

Undanfarin ár hafa ýmsar breytingar orðið á þjóðfélaginu hérlendis, og innlend matargerðarlist hefur mátt þola mikla samkeppni, því skyndibitar og erlent hráefni hefur vakið áhuga íslenskra matgæðinga.  En með góðri markaðssetningu og útsjónarsemi, er Ísland ávallt best í heimi.

Og sem betur fer eru alltaf til þeir sem vilja standa vörð um okkar ástkæra Ísland, það sannast á því hve mörg grasrótarfélög hafa vaknað á undanförnum árum til varnar því sem innlent þykir í matargerðarlist og menningu henni tengdri.

Heimildaskrá

Þórólfur Matthíasson, prófessor við Háskóla Íslands; http://www.mni.is/D10/_Files/MMM-2008.pdf

Skúli Steinsson, gamall verkunarmaður á matvælum og bóndi, Eyrarbakka; símaviðtal 28.nóv.2009, Munnleg heimild.

www.hagstofa.is  Hagtölur á Íslandi, Hagstofa Íslands, 24.nóv.2009.  - heimasíða.

·         www.hagstofa.is/page2092

·         http://www.hagstofa.is/?PageID=2092&src=/temp/Dialog/varval.asp?ma=SJA10202%26ti=%C1rleg+kj%F6tneysla+%E1+%EDb%FAa+1983%2D2008+%26path=../Database/sjavarutvegur/landframleidsla/%26lang=3%26units=K%EDl%F3gramm

Sveinn Hallgrímsson, Hvanneyri. 1996-1997, Tilraunir með nýtingu Sauðamjólkur,   http://www.landbunadur.is/landbunadur/wgsamvef.nsf/0/9fe8f632f51a1de600256c3000035157?OpenDocument ; Tekið af veraldarvefnum nóv. 2009

http://www.landbunadur.is/landbunadur/wgbi.nsf/df39b8d756a31d3100257130002bb4d6/0096de3e21178fdc00256ef6003a629f?OpenDocument ; Tekið af veraldarvefnum nóv. 2009

http://www.kindur.is/ ; heimasíða.

http://www.ust.is/media/ljosmyndir/matvaeli/Undirkafli-1-Heimaslatrun.pdf; Nóv. 2009

http://www.beintfrabyli.is/page/about ; heimasíða.

http://mastvinna.lbhi.is/matvaelastofnun/flytileidir/fraedsla/pistlar/thorramatur ; Nóv. 2009     

 http://fraedsluvefur.rf.is/Undirflokkur/Vinnsluleidir/reyking/ ; veraldarvefurinn Nóv. 2009

Tekið beint af Wikipedia vefnum Nóv 2009, http://is.wikipedia.org/wiki/K%C3%A6sing

http://www.natmus.is/media/thjodminjar/Skra_48._Eldhus_og_eldhusverk.pdf

http://www.natmus.is/media/adofinni/3.3_Af_morgu_skal_mat_hafa-crop-small.pdf

·         Af mörgu skal mat hafa, Hallgerður Gísladóttir 1999.

http://www.slowfood.is/slowfood/ ; heimasíða.

http://www.slowfood.is/slowfood/askurinn/ ; Tekið af veraldarvefnum Nóvember 2009

Íslensk matarhefð , bls. 16. Hallgerður Gísladóttir; Mál og menning - útg. 1999

Íslensk matarhefð, bls. 47-52. Hallgerður Gísladóttir; Mál og menning - útg. 1999

435 ha off land and it took over 4 days to collect the sheep home!

Jæja, þið öll!
Sennilega farin að bíða eftir fréttum af okkur - en þær eru þessar helstar að hér eru búnar að vera miklar veiðar á kindum, og gengið alveg dásamlega að láta allt smella - eða hitt þó heldur!
Sést hvað vantar mikið þegar ég er ekki í hnakknum að smala, með mína miklu smalarödd! hahaha
Well, you all!
You are probl. waiting for news from Lágafelli - well but there are mostly these that we have actually had to HUNT down our sheep, for many days - and it has been horrible!
From how things were going at this work, you see how well things are going when I am not on my horse doing the collection to help, and use my "beautyfull voice! hahahaha

En núna eru þær væntanlega allar komnar heim í tún blessaðar, og við bíðum bara eftir að rúningsmennirnir okkar birtist í hlaðinu, svo hægt verði að taka af.  Lömbin eru ótrúlega skemmtileg, því að í hópnum er Litla Systir sem kann ekki að vera stygg, og 3 lömb sem voru á pela í vor, af því að það þurfti að bæta á þau - nr 43 og 44 sem eru tvílembingar sem áttu fótaveika mömmu í vor, og svo gimbrin hennar Bergrúnar nr 17, sem var 3 lembingur sem þurfti að bæta á - og þessi lömb eru öll svo spök að hin halda að lífið í fjárhúsunum eigi bara að vera gælur og strok, svo þau eru öll að verða nokkuð spök af umgengninni. 
But now they should all be at home finally, and we are just waiting for the men to come sheering for us (wool off), and then we can call the winterjob in the sheepstable a full days job!
Our lambs from spring, wich are inside for some whyle now are so nice, they all think that they should not be affraid off people, for Litla - Systir is in the group, and also the two little once that we had to give milk in spring, becouse their mum had so bad leg, and also the one triplet that is now Bergrún sheep, they all want to have us pet them and come when we are feeding - so all the others do the same!

Halldór er með plön um að taka allar kvígur sem á að sæða heim í hesthús í Desember og janúar, svo hestamennskan á Lágafelli verður enn að bíða, enda lítið varið í það að vera að ríða út núna.  Merarnar sem eru á Eyrarbakka í tamningu eru hinsvegar alveg að verða tilbúnar í það að koma heim, ein þeirra er mun betri en hinar og sennilega verður allt púður lagt í hana í vetur til að koma henni í sýningu í vor.  - Vantar hinsvegar góðan knapa frá og með 1.mars ef einhver er með uppl um þannig vinnukraft!???  Mikið af mjög efnilegum trippum sem þegar hefur verið startað!
Halldór has planed to use the horsestable for the youngcattles again, in Des and Jan. so the horseriding at Lágafelli has to wait till they can go outside again.  (they will get a visit from a Bull).
How ever the young mares that I have in training at Eyrarbakki, are almost ready to come home, and I have heard from their trainer that one off them is much better then the others so I think there maight be only one off them that gets the "treat" to be trained for breedingshow - this year! ???
But I am looking for a GOOD RIDER from 1. mars this year - if you know off someone intressted?
Many young horses that have already been started for riding!

Gleymdi að segja ykkur frá því að Karó átti hvolpana, einhversstaðar úti, og við fundum þá aldrei, og svo hefur sennilega eitthvað komið fyrir, allavega eru þeir ekki með henni og hún hætt að mjólka, en það er nokkuð víst að það komu hvolpar - sennilega hefur bara eitthvað komið fyrir!
Lappi var líka geldur núna fyrir um mánuði síðan, ásamt öllum hundunum frá mömmu og pabba og Sjöfn systur = því að þeirra hundar voru farnir að þvælast svo mikið um í leit að tíkum og við nenntum ekki að láta Lappa fara á flakk, svo - stóri dagurinn í geldingu var bara keyptur og DLM á Hellu fékk "mikið" út úr því að fólkið á Lágafelli - þekkir svona marga HUNDA! :-)
Forgot to tell you all about that Karó had an bad birth off the puppy´s so they are all gone - and well she is not having any.  There are also news from Lappi, our now gelding dog.
He was cateraited, with all the male dogs off my mum and dad and my sister Sjöfn.
So the Lágafell farm, and family has only gelding dog´s running around - ... and the change for them to find themselfs a "female dog" and runn off from home IS OVER!

Mér gengur vel að klára verkefnin mín í skólanum, stóri dagurinn átti að vera í dag.  Þar sem ritgerðin í faginu Menningararfur Íslands - er nú á prjónunum, en skilum var frestað fram á næsta þriðjudag - svo ég hef enn eina viku í stressi! :-)))
I am doing great finishing my projects at school, the big day was to be today.  But since the due day has been moved to thuesday next week, I am sertain I can finish this in time - and my stress suddenly went from HUGE to low stress!!! :-)))  This project is about FOOD in Iceland - from old days till today - and what has changed since now a day people got electric, frost and stowe/freezer
It is a great work and very intressting!  Þetta er mikil vinna og mjög áhugaverð, fjallar um allar þær breytingar sem orðið hafa á matarvenjum Íslendinga frá í árdaga þar til allt í einu komu eldavélar, frystir og niðursuðuvara í byrjun 20 aldar. Og ... ja, ég verð að segja að ég hafi lært ótrúlega mikið. 

Krakkarnir eru orðnir rosalega leiðir á skólanum, vilja helst fara í frí, eða að jólafríið fari að byrja -
Er að reyna að finna út, hvernig hægt er að búa til LANGA HELGI þar sem við erum ekki heima og Flóin - sér um býlið á meðan.  En það er voðalega erfitt skipulag, með allan þennan búskap yfir okkur eins og staðan er núna. 
Our kids are getting really tired at school, always asking when we can take a brake to go for a weekend holiday, or when the christmas holiday will start.  I am trying to find out how to make a long weekend with them were we can spend few days away from home and Fló, will be the farmer, with someone´s help, but... it is difficult when the farm is having so huge much to do around animals as it is right now!

Turnin hefur verið settur í gang, og heygjafir í fjósinu eru nú mikið auðveldari en þegar gefið er úr rúllum.  Kýrnar eru að mjólka töluvert mikið minna en í fyrra á þessum tíma, en við erum alvarlega farin að spá í því hvernig við getum hafið LÍFRÆNAN BÚSKAP, og dregið úr öllu auka aðkeyptu fóðri og auka efnum - því í kreppu verður maður að spá í hlutina í allt öðru ljósi en venjulega og hafa vit á því að spila eins og lagt er á borð.  Okkur sýnis að til framtíðar verði það jafnvel skynsamlegast fyrir okkar bú að reyna að vera sem "sjálfbærust" með alla fóðrun og framleiðslu.  En hvernig staðið er að málum þarf að ath. mjög gaumgæfilega fyrst og tryggja að " á meðan " á aðlögunarferlinu stendur - verði ekki "tap" eða misbrestur í ferlinu þannig að við, jörðin eða dýrin líðum fyrir!
The tower has been started, to feed the cows in the cowstable.  Now it is much eazyer to feed the cows then with roundbellys - ... We are for real thinking how much effort it will take us to grow our farm to a BIO-FARM - where we only make our farm live on BIO- product´s and food that we grow ourselfs - ... We have seen that in future this is maybe the wisest way to be farmers, and right now we are collecting informations about how to make this possible without us, the farm or the animals suffering during the transform from a traditional farm to bio-farm....

Jæja, en meira hef ég ekki að segja í bili, vona bara að allir séu hressir ykkar megin og að það sé einhver tími hjá ykkur til að skrifa okkur línu!???
Well, I have no other news at the moment, hope everyone is ok on your side off the net, and that sometimes you will make time to send us a line in a mail!???
Love Sæunn

Af veiðimönnum!

Jói keypti sér nýjann riffil og ákvað einn daginn að fara á bjarnaveiðar.

Hann ferðaðist til Alaska sá lítin brúnan björn og skaut hann.
Stuttu síðar var komið við öxlina á honum, og þegar hann sneri sér við sá hann stóran svartan björn.

Svarti björninn sagði: "þetta voru mjög slæm mistök hjá þér, björnin sem þú skaust var frændi minn".

Ég ætla að gefa þér 2 valmöguleika. Annaðhvort lem ég þig til dauða, eða ég fæ að misnota þig." Eftir stutta umhugsun, ákvað Jói að samþykkja seinni valmöguleikann.

Þannig að svarti björnin sinnti þöfum sínum á honum.

Jafnvel þótt hann væri aumur í 2 vikur, náði Jói sér bráðlega og lofaði sjálfum sér að ná fram hefndum.

Hann fór í aðra ferð til Alaska þar sem hann fann svarta björninn og skaut hann til bana. Strax á eftir var komið við öxlina á honum. Í þetta skipti var risavaxinn skógarbjörn sem stóð við hliðina á honum.

Skógarbjörninn sagði: "þetta voru slæm mistök, Jói.

Þetta var frændi minn og núna hefuru 2 valmöguleika.

Annaðhvort lem ég þig til dauða eða við stundum gróft kynlíf."

Aftur hugsaði Jói sig um og ákvað að það væri betra að vera samvinnufús frekar en að vera barinn til dauða.

Þótt hann hefði lifað af tók það þógnokkra mánuði fyrir Jóa að ná sér í þetta skipti.

Núna var Jói gersamlega brjálaður, þannig að hann fór aftur til Alaska tókst að finna skógarbjörninn og skaut hann til bana.

Hann fann fyrir sælutilfinningu fyrir að hafa fengið fram hefndir, en

örfáum augnarblikum seinna var bankað á öxlina á honum.

Hann sneri sér við og sá risastórann ísbjörn fyrir aftan sig.

Ísbjörninn leit á hann og sagði að lokum "viðurkenndu það jói... þú kemur ekki hingað til að veiða, er það?"

Þessar ljóskur !!

Tvær vinkonur, ljóska og rauðka, voru eitt sinn á gangi
þegar svo vildi til að þær gengu fram hjá blómabúð og sáu
hvar kærasti þeirrar rauðhærðu var að kaupa blóm. Hún
stundi þungan þegar hún sá þetta og sagði:
"Fjárinn, kærastinn minn er enn einu sinni að kaupa blóm
handa mér án nokkurrar ástæðu."

Ljóskan leit furðu lostin á vinkonu sína og spurði:

"Af hverju , finnst þér ekki gaman að fá blóm?"

Sú rauðhærða svaraði:

"Jú, jú... en hann er bara alltaf með svo miklar væntingar
þegar hann gefur mér blóm og ég bara nenni ekki að eyða
næstu þremur dögum í að liggja á bakinu með fæturna r upp í loftið."

Ljóskan varð nú enn ráðvilltari en áður og spurði svo að lokum:

"Áttu ekki blómavasa?"

Stundum er betra að segja engum frá!

 

Einu sinni fóru íslensk hjón í helgarferð til London.

Þau fengu fallegt herbergi á þokkalegu hóteli en þegar þau komu inn á baðherbergið sáu þau að þar var enginn krókur til þess að hengja handklæði á.

Þau ákv. því að skrúfa nokkra króka í vegginn, en vildu fyrst biðja um leyfi til þess hjá húsverðinum.

Á meðan karlinn stökk út í næstu verslun til að kaupa krókana, hringdi eiginkonan í húsvörðin.

En hún talaði ekki góða ensku og símtal konunnar hljóðaði því svona;

Konan - Jess, hello, ken æ tok tú ðe hotel djanitor...plís?

answere; * Yes, hold on one moment.

Konan - Þeinkjú.

Eftir smá bið.

Húsvörður; Yes, hallo?

Konan - Jess, is ðiss ðe djanitor?

Húsvörður - Yes, mam, I am the janitor off this hotel, how can I help you?

Konan - Jess.... Æ was wondering iff its okei for mæ hösband tú skrú som húkkers in ár baþrúm??

---

:Sold mares, transport to Germany and sloughter!

Í dag fóru Hít og Kilja til nýrra eigenda á Eyrarbakka.
Í gær fóru hestarnir undan Brák og Iðunni í fluttningabíl til Reykjavíkur, fljúga út í dag til Þýskalands og
í dag fara;

Brák, Birta/Inga, Viðja, Dögg, Nútíð, Hlédís, Ylfa, Spurning, Blásól, BG 10 frá Strönd og Bleik frá Strönd í SS.

Today Hít and Kilja went to their new owners in Eyrarbakki
Yesterday the young stallion foal off this year from Brák and Iðunn, went to Reykjavík, and fly off to Germany today in the evening.
and today;
Brák, Birta/Inga, Viðja, Dögg, Nútíð, Hlédís, Ylfa, Spurning, Blásól, BG 10 frá Strönd og Bleik frá Strönd, went for sloughter in SS, Selfoss -

Reiðhestarnir fóru úr sveltihólfinu upp við veg saman við geldingana í dag, en Pí og Alfa verða að vera heima vegna þess að til stendur að smala öllum hrossum og gefa ormalyf í byrjun Desember -
Ridinghorses, went from the ridinghorsefield to the geldingfield today, but Pí and Alfa are still home next to the house, for us to use when we get all the horses home for devermicure in beginning off Des.

Tomorrow we also plan to get home all off our sheep - Á morgun á einnig að smala kindum í túnið!

Halldór er með stærðar skurð í andliti og glóðarauga vegna átaka við annað folaldið sem var að fara til Þýskalands í gærdag, - sumir segja að ég hafi veitt honum þessa áverka og kenni folaldi um - en sannleikurinn er sá að ég sérþjálfaði folaldið til þessara verka í haust og nú er það KÚN - FÚ folald sem lemur óþekka karla í andlitið eftir pöntunum eiginkvennanna! hahahahah
Halldór has a huge cut in his face and a blue eye from fighting with one off the foal that is flying off today to Germany,-- some say I just tell this story this way for it was me that did this, but the actual truth is that - I THOUGHT THE FOAL KÚN - FÚ to hit unbehaved husbands in the summer time - specially for the wife to use! hahahahahaha

Kveðja Sæunn

Carmen had her calf today, dead female calf! SAD???

Héðan er annars allt gott að frétta, allir í óða önn að gera sitt besta í verkefnum dagsins.  Húsmóðirin sjálf er að fara yfir um vegna anna í náminu, á að skila 3 verkefnum á sama degi, og engar undantekningar, - með ritstíflu og dreymdi heila nótt um daginn töluna 2913 og reyndi að margfalda hana með 36, hahahaha - STRESSUÐ???
I have though some good news too, everyone are trying their best to have the farm running and finishing the work that needs to be done before there really comes WINTER, - The housewife in this house is going bananas over her studys, have to deliver 3 essays on the same day next week, and no day extra for delivery - have NO idea how to finish this and one night few naights ago I could n´t sleep for when I closed my eyes I was always trying to find out what 2913 times 36 was, and didn´t find the answere! hahaha - STRESS???

Krakkarnir eru EKKI HEIMA, - enda ekki heilbrigt andrúmsloft á heimilinu þegar heilin í mér er að brenna yfir - hahaha - Freysteinn fór til Reykjavíkur, til að sjá myndina 2012 og skemmta sér á Samsuð í Garðabæ, ásamt flokki unglinga í Hvolsvelli sem stunda félagsmiðstöðina, Valberg er í dekri hjá ömmu sinni og afa og Bergrún er samloka uppi í Fljótshlíð; þ.e.a.s hún og Kristín Sóldís frá Gularási sem er hinn hlutinn af samlokunni, fengu að fara með Siggu Fríðu í DEKUR, í Hlíðina - eftir að þær fengu að gista hér í nótt saman - og já, þessi helgi hefur því verið frekar þögul hér á bæ, engir krakkar að skammast!  Our kids are NOT AT HOME, for the house is not save for kids when my brain is going to burn over - ... hahaha - Freysteinn got to go to Reykjavík with the young house in Hvolsvöllur that takes care off kids and their youth activitys; they went to see the moovie 2012 and to consert that is called Samsuð, wich is done by kids from all over Iceland - wich also go to such youth stations in their hometown. Valberg got to go ALONE to my mum and dad and Sigga Fríða took Bergrún with her to Fljótshlíð, where she is going to have a special "confortable" treatment in the hot pot and eating snakk over TV.

Næsta vika verður strembin.  Við eigum að fara á 3 fundi.  Í skólanum og hjá Féló.  En svo er líka að koma sláturbíll eftir merum; en 10 stk er skráð á bílinn næstkomandi miðvikudag og 2 folöld eiga að fara í flug til Þýskalands, 1 meri hefur skipt um eigendur í vikunni og fer sennilega núna - svo það er mikið að gera.  Next week is going to be hard.  We are to sit on 3 meetings.  About school.  Then it is sloughtercar on wed.day for the mares that we are going to send this year, but 10 have a place on the sloughtercar this time.  2 foals are also going to fly over to Germany and one mare HÍT has been sold.  So you see I have always enough to do!

Fórum síðastliðin miðvikudag í afmælisboði MS að kíkja á eignir okkar í mjólkurbúinu á Selfossi, kom mér á óvart hvað allt tekur lítið pláss þó svo að þetta sé heljarinnar verksmiðja og umfang hennar tegir sig um allt!  Vorum svo leist út með GJÖFUM, ummm rjóma, rjómaosti, piparosti, ABmjólk, Skyr, .... namm FITU HÁTÍÐ Í BÆ!!! hahahaha
We were invided to a birthday to MS, milkfabrick in Selfoss last week, and I found out the inside is full off "smaller things then I thought were needed for such fabric" and after the invitation we got a birthdaypacket (everyone that came to visit) - in it was Rjómi, Rjómaostur, piparostur, ABmjók, Skyr.... nammm - FAT THINGS FOR EVERYONE ON OUR FARM to EAT! nammm

Jæja, núna verð ég að fara að hætta, hef í raun ekki meira að segja í bili! Have to go now!
Kveðja Sæunn

News about all and nothing!

Héðan er allt gott að frétta, mikið að gera en þó ekki - aðallega verið að veltast yfir hlutum sem skipta heilmiklu máli en ættu að allri venju ekkert að vera að þvælast fyrir fólki - ... en heimilið á Lágafelli verður nú sennilega seint talið venjulegt - enda teljum við okkur vera það heppin að vera nokkuð skemmtileg - venjulegt fólk er hundleiðinlegt! hahahahaha -
We have only good news for all off you, but then there is always this something - we are doing things that shouldn´t matter in real live, but since Lágafelli live is never normal, becouse we think off us as LUCKY people, then there is never any dead moment! hahahaha

Við höfum núna sent flest folöld sem við ætluðum okkur að senda í sláturhús og höfum pantað pláss fyrir 10 merar - We have now sent off most off the foals we do not wish to have here in our breeding - and 10 mares are leaving Lágafelli farm soon.

Folöldin sem fóru núna síðast eru undan;/this time these foals were sent off to sloughter;
Öngulblesu brúnn hestur
BG 10 rauðstórstj. hestur
Litlu - Rauð rauður hestur
Ingu - skjótt
Ununni - jarpurtvístj hestur
Lokkadís - rautt
Fjöður frá Guðnastöðum/jarpt
Fortíð - jarpt hestur
Stygg - rautt hestur
Stefaníu - grátt hestur
Raupu - rautt hestur
Svölu - rautt hestur
Litfríð - litförótt hestur
Þverstj - rautt meri

Þar áður létum við folöld undan;/3 weeks ago we sent off these;
Jarpvindbles merinni hans pabba/blesott hestur
Hrímu - rauðstj hestur
Básúnu - jarpstj hestur
Spurningu - rautt hestur
Viðja - jarpt/meri
Isold - brúnt hestur
Kolfinnu - rautt hestur
Þóru - bleikt meri
Nútíð (Matti) - rautt hestur

Það eru því 23 folöld farin í sláturhúsið / uin total these are 23 foals - eitt drapst í haganum í sumar.

af 52 folöldum fæddum í vor - / 52 foals got born this spring at Lágafelli - one died during summer.

15 eru seld til lífs - víðsvegar um heiminn - hér heima og erlendis -
15 foals have been sold to live - all around the world  and in Iceland -

Sem gerir hlutina einfalda - það eru 14 folöld eftir á Lágafelli = af þeim eru 4 hestar sem ég á, undan Markúsi frá Langholtsparti (2stk), Sólfara frá Reykjavík (1stk), Hágangi frá Narfastöðum (1stk) - og
Við mamma deilum restinni af folöldunum á milli okkur - sem ásetningi - ....
Hún á 2 hesta (Skjóttan litföróttan undan Únó/Snæ og Brúnan undan Líf/Pí) -
And it is as simple as this - 14 foals are still alive in Lágafelli for 2 the farms Lágafell and Baugsstaðir = I have 4 stallion foals ; from Markúsi frá Langholtsparti (2), Sólfari frá Reykjavík (1), Hágangur frá Narfastöðum (1) and my mum has 2 stallion foals - from Snær and Únó and from Líf and Pí -
Rest off the foals are future bloodmares from Lágafelli and Baugsstaðir -

Restin af folöldunum eru merar -...
og þær eru settar á sem framtíðar blóðmerar!

Lömbin eru í túninu, eiga inn í fjárhús um helgina - Kindunum verður þá smalað inn í tún -
Hrútarnir hafa verið læstir og lokaðir inni!
Our lambs are still outside, but we will lock them up in the sheepstable during next weekend, Sheep have then got to come home from the outfield - to get fat from eating gras on our grasfields -
All male sheep are already inside - locked up from the female sheep!!!


Kýrnar eru komnar inn INN - ekki er planað að setja þær meira út á þessu ári - en veðrið hefur verið svo ljómandi hlýtt þetta haustið að við höfum verið að stelast til að setja þær út, þó við séum fyrir löngu búin að tilkynna ykkur að við séum búin að loka þær inni -
Our cows are in INN - and we do not plan to put them out again this year - anymore - but the weather has been soooooo gooood for putting them out for a jogg - a little - past weeks so we have put them out for a sort while just to have them out, and inside again, after one hour - ... and this even though we have for a long time told you we have locked them up for good this winter!

Ég fór skotferð norður um helgina -
og heim aftur - 3 dögum síðar -
Fór í svokallaða STAÐARLOTU - til að vinna að verkefni með samnemendum mínum - ...sem kallast AFÞREYING Í FERÐAÞjÓNUSTU FYRIR >BÖRN!
Það var rosalega gaman -
Vinn með frábærum konum og veðrið var dásamlegt - Pabbi fór með mér - þó að staðið hafi til að taka Halldór með í þessa ferð - en þessar bévítans kýr þurfa alltaf að vera með leiðyndi og þarna þessa stundina bar ein óvænt og önnur fékk heiftarlega júgurbólgu! - Svo Halldór hætti við að fara!
URRRR -
I went quickly to the NORTH this weekend -
and home again 3 days later -
Went to work in such a STAÐARLOTA - wich is an project where all my fellow student came together to work on a field work - Mine was called Tourism for children -
It was a lot off fun -
Nice to work with 6 other great ladys on a job that is intressting and gives you power to think wider about what you are reading from a book!
My dad took the trip with me - thought he plan was to have Halldór, but then his cows can for sure think and feel when he is leaving - ...  so one had a calf to early and another got sick from Júgurbólga (utrish-fever) and ... well URRR - My dad came with me - BECOUSE WE ARE SO GREAT TEAM!

Núna er ég á DEADLINE - að skila 3 stórum verkefnum í Ferðamálafræðinni -
NOw I am on deadline - to deliver 3 big project in my studys -
One is about horses and tourism, another about children and one about food!
Eitt er um hesta og ferðaþjónustu, annað um börn og ferðalög og þriðja um matarmenningu Íslendinga - .... og skiladagur er 20 nóvemeber - /my deadline is 20 nóvember!!!

Stressuð kona hér á ferð en þó ekki - því það er ennþá allt undir control eins og sagt er!
I am little bit stressed over this but still not - for at this very moment I have a control over things!

Vona að allir í ykkar sveit séu hressir og kátir?
Hope you are all ok???

Kveðja Sæunn
p.s komin inn á facebook - þó ég vilji ekki vera þar! / I am at facebook - though it is not a good idea!

Joke from the country side!

Tölvuséníið Garðar, var búið að starfa í 25 ár á fjármálamarkaðinum, við að tryggja tölvumál í kringum góðærið þegar bankarnir hrundu - honum til mikillar gleði - því loks gat hann tekið sér frí frá amstrinu, sest að í sveitinni, en þar hafði hann byggt sér ból í góðærinu, en vegna anna hafði hann nær aldrei getað dvalið þar, fyrr en nú. 
Hann flutti því með bros á vör upp í sveit, og lifði svo til í einangrun, því umferð á þessum útnára var lítil sem engin og nær enginn gerði sér ferð þangað nema pósturinn til að færa honum póstinn 3 sinnum í viku.

En eftir 6 mánaða dvöl var bankað á dyrnar hjá honum og úti fyrir stendur stór og sóðalegur bóndi sem kynnir sig og segist heita Heimir, og hann vilji fyrir alla muni bjóða Garðari í veisluna heima hjá sér um kvöldið, það komi til með að verða mikið fjör!

Garðar; Já - eftir 6 mánaða einangrun er bara gaman að fara á stað þar sem verður fjör!
Ég kem.

Heimir; Gott.  Snýr sér við og heldur af stað niður tröðina frá húsinu, en hikar snýr sér hugsi við og segir; ÞAÐ VERÐUR GAMAN LANGT FRAM Á NÓTT!

Garðar; Já já - eftir 6 mánaða einangrun er bara gaman að skemmta sér fram á nótt, ef það er fjör!?
Treystu því ég mæti!

Heimir;  Gott.  Snýr sér við og heldur aftur af stað niður tröðina, en hikar snýr sér við og segir;
ÞAÐ VERÐUR MIKIÐ VÍN!

Garðar; Jahá, bara fjör langt fram á nótt og mikið fyllerí, alveg eins og var í gamla daga þegar ég vann sem tölvunarfræðingur og fór í öll boð sem fjármálageirinn hélt og vínið var frítt svo maður bara drakk þar til maður stóð varla í fæturna.  Ég kem - ég þekki þetta allt!

Heimir; Gott.  Snýr sér við og heldur enn af stað niður tröðina. En hikar, snýr sér við og segir; það verður líka slegist! 

Garðar; hummm - já ???  Ekta BÆNDAGLÍMA??? - Ok, til í að upplifa það og sjá!!!!

Heimir; Gott. Snýr sér við og heldur áfram niður tröðina.  Stoppar og snýr sér hikandi við og segir; Heyrðu, kannski væri betra fyrir þig að vita að það verður stundað mikið og harkalegt kynlíf!

Garðar; humm - já há - Gott að þú nefnir það, því ég var búin að vera að velta því fyrir mér í hverju ég ætti að fara þegar ég mæti í veislu uppi í sveit???  Á ég kannski að mæta með föt til skiptana, ef átökin í kynlífnu verða mikil!???

Heimir;  MÉR ER ALVEG HVERNIG ÞÚ UNDIRBÝRÐ ÞIG??? - VIÐ VERÐUM BARA T V E I R!!!

Back home after living in Hólar for some days!

Jæja - allir orðnir undrandi á því hve lítið ég blogga?/Surprised on how little I think about my webpage?
Ok - viðurkenni að námið er dálítið mikið þungt þessa dagana og flestar studnir fara í að reyna að vera gáfuð - þó svo sitt sýnist sumum í þeim efnum!/ Ok - have to admit, my study´s are little bit difficult for me at the moment, I am trying to look wise but - I think the light ball is almost out right now!
Fór norður á Sunnudaginn, ætlaði að hafa það þannig að VIÐ HALLDÓR færum í frí saman, hann mundi sofa og ferðast um á Norðurlandi, á meðan ég reyndi við námsefnið ásamt samnemendunum en þá ákvað Milla að bera fyrir tímann; og næstum geld ennþá. Auk þess sem það er einhver júgurbólga í fjósinu sem við virðumst bara ekki komast fyrir - þrátt fyrir leit.  Fruman er bara alveg við 300 þús og við erum búin að senda sýni úr nær öllum kúnum og ekkert skýrir þessa uppsveiflu! ??? - 
Went to north Iceland on a Sunday, was planing to have it like this that Halldór and I would take a BRAKE from working, and he would use the trip to sleep and travel in north, while I was trying to get some "informations" about my study´s and knowledge to ad to my brain! But then Milla, one off our cows desided this was the time to give birth to her bull-calf, and she was sure not ready for that - and our milk got worse in the tank for some unexplained reason; and has not changed back from being only 1.class milk - to "special" - like we always try to have it - wich means instead off having the CELLS less then 250.000/they are almost 300.000 and that is not good when you want to have "quality" over all!!! - ...We are trying to change this back but after several check ups by VET. there is still NO result for what is going on! ???

Halldór varð þess vegna heima og pabbi kom með, við tvö í námsferð - eins og í gamla daga - þegar ég gekk með honum í Vélstjórnarskóla Íslands, - og kunni að lesa við 5 ára aldurinn - vegna þess að ég ólst upp á skólabekk! :-))) /  Halldór was therefor just home at Lágafelli, but my dad went with me to the north, the two off us again, like in the old days when I went with HIM to the "Vélstjórnarskóli Íslands"/ where he was studying engenering!!! and learned how to read before I was 5 years old - becouse I practically grew up in school-surrounding!

Ég vann að verkefni sem fjallar um Afþreyingu barna í Ferðaþjónustunni, - ásamt hressum konum af norðurlandi - og skemmti mér stórkostlega vel. I was studying about Activitys for Children while travelling and in my group where other women from North Iceland - wich worked on the same project as I did, and we had great time together!!!

Pabbi naut þess að sofa og fór í Hesthúsið á Hólum. Held að hann sé að spá í það að sækja um! hahahaha - Það væri bara enn ein rósin í hnappagatið hjá honum! Það er bara einn maður á Íslandi sem ég veit um sem hefur fengið verðlaun fyrir að "falla fallegast af baki" fyrir framan 500 áhorfendur á hestamannahátíð!  (Stokkseyri, sumarið 2010).  Kannski þyrfti að kenna honum að SITJA!!!???
My father enjoyed the stay in the north, and while waiting for me to come home from School during the day, he visit the horsestable at Hólar.  And now he is thinking to try to get in the school as a student! :-))) hahhahaha  Wich would just be another ROSE for his "life time ativement"!  There is only one man that I know in the hole world that got a special prise for the "greatest look" when falling off an horse - while 500 people were watching! hahahaha (Stokkseyri, summer 2010).
Perhaps he needs a training in sitting on a horse!??? hahahaha

Halldór er búinn að vera að bera á túnin hér á bæ, - það þarf að tæma úr haughúsinu fyrir veturinn og veðráttan er svo sannarlega hentug núna! -  Halldór has been putting the shit from the cowstable on the fields over last days - it has to be done before winter arrives - at the moment the weather is super good for such activitys!

Lömbin eru nú bara orðin 20, - og þau eru öll til ásettnings, hin fóru í sláturhús núna í síðustu viku og við fengum sérdeilis ágæta niðurstöðu;  17 kg meðalvikt, um 6 fyrir fitu og yfir 8 fyrir gerð.  -
Nú þarf bara að fara að reka ærnar heim, setja lömbin inn og svo má vetur konungur fara að segja til sín - en nei samt ekki - því við eigum eftir að smala merunum einu sinni og taka 8 stk folöld undan til slátrunar - og senda 10 hryssur í sláturhúsið líka!
Our lambs are now only 20, and those are all to live.  The rest off them went to sloughterhouse in the last week, and we got a great result for them; over 17 kg for average weight, about 6 for fat and over 8 for shape.  Now we only have to get the grown up sheep home, put these lambs inside for winter and then winter can arrive - but no...wait... - we still have to collect the mares again, put about 8 foals for sloughter and 10 mares!

Krakkarnir eru duglegir í skólanum, mikið starf þar og margt að gera hjá þeim, líkt og hjá mér.
Þeir eru alltaf að verða stærri og stærri, Valberg greyið fór í leikfimi um daginn, en tilkynnti mér svo - þegar tíminn var búinn - að hann vildi að ég gæfi sér stærri skó - Hann þyrfti alltaf að vera með beyglaðar tær í þessum sem hann væri í! :-(((  Léleg mamma, ????
En hann hefur ekkert kvartað í allt haust, svo voru þeir bara allavega 2 nr of litlir þegar hann loks lét vita og ég fór strax í dag og keypti á hann nýja skó! Agalegt maður!!!!
Our kids are doing very fine in school, there is much to do and the work there is huge, like the work at my school.  They are always growing bigger and bigger every year .  Poor Valberg has finally come clear to me about his trackers for gym - but they have been to small for mounths and he only told me last week! :-(((  So I went today to buy new shues for him! -

Now I have to say bless, it is to late to be here - but I only wanted to let you know what we are doing - Núna verð ég að segja bless, það er orðið alltof framorðið til að vera hér, en mig langaði bara að segja ykkur frá því hvað gengur á hér á bæ!

Smá brandari að lokum!

Þrjár konur hittast í saumaklúbb, ein á kærasta, önnur er trúlofuð en sú þriðja er harðgift, og búin að vera lengi. Þær eru allar sammála um að það hafi verið einhver kynlífsskortur í samböndum þeirra upp á síðkastið, kallarnir þreyttir þegar þeir koma heim úr vinnunni og lítil stemning almennt.

Þær ákveða að reyna að leysa þetta vandamál og fara inn á Google og gúggla "sex crisis". Upp kemur grein eftir afar virtan bandarískan kynlífsfræðing, en í greininni er fullyrt að fátt sé betur til þess fallið að endurvekja neistann í sambandinu heldur en að klæðast níðþröngum svörtum latexgalla og koma þannig manninum á óvart þegar hann kemur úr vinnu. Í kjölfarið panta þær sér þrjá svarta latexgalla.
Í næsta saumaklúbbi ræddu þær árangurinn. Sú sem átti kærastann sagði: "Þetta er bara búið að vera með ólíkindum, kallinn hefur verið óstöðvandi síðan ég keypti þennan búning."

Sú trúlofaða tók í sama streng og sagði: "Ég vissi bara ekki hvert kallinn ætlaði, við höfum meira og minna verið í rúminu síðan."

Gifta konan hafði nú aðra sögu að segja, og reyndar hafði hún bara klæðst búningnum einu sinni.

Þegar hinar spurðu hana afhverju sagði hún: "Jú sko ég tróð mér í búninginn og var alveg tilbúin þegar kallinn kom heim úr vinnunni. Hann yrti hins vegar ekki á mig, henti sér bara beint upp í sófa, horfði á fréttirnar og Kastljósið og svo þegar veðurfréttirnar voru að klárast öskraði hann:

Hey Batman!! Hvað er í matinn?"

hahahaha
Eigið góða viku!
Sæunn